Το κοινωνικο-πολιτικό διακύβευμα της οικονομικής κρίσης: ο μύθος και η απομυθοποίηση της αυτορρύθμισης

Abstract

This thesis proceeds from the onset of the global financial crisis in 2008, a crisis which initially affected the dominance of the neoliberal economic system, shook the certainties of its reproduction conditions, and questioned the ability of economic orthodoxy to address and manage economic and social issues ensuring balance and prosperity. As the title of the thesis obviously suggests, its main interest does not focus on the technical aspects of the financial crisis, but on its social and political implications regarding the economic system established on the idea of free and self-regulating market. Hence, the thesis examines both the capitalist system, its socio-political features, the conditions of its dominance and reproduction in the context of the crisis, and neoliberal discourse, its hegemonization, “mystification”, dislocation and rearticulation. The theoretical basis of the thesis draws on the critical approaches and scientific fields of discourse analysis (Roland Barthes, Ernesto Laclau, Chantal Mouffe), sociology (Karl Polanyi) and psychoanalysis (Jacques Lacan). Its broader analytical concern lies in the detailed illustration of the “moments” articulated in the neoliberal discourse and the discursive strategies which reproduce its hegemony in the current crisis conjuncture.

Η διδακτορική διατριβή αφορμάται από την εκδήλωση της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης του 2008, μιας κρίσης που έπληξε αρχικά την κυριαρχία του νεοφιλελεύθερου οικονομικού συστήματος, κλόνισε τις βεβαιότητες και τους λειτουργικούς όρους αναπαραγωγής του και έθεσε υπό αμφισβήτηση την ικανότητα της οικονομικής ορθοδοξίας να αντιμετωπίζει και να διαχειρίζεται τα οικονομικά και κοινωνικά ζητήματα εξασφαλίζοντας ισορροπία και ευημερία. Όπως φανερώνει πρόδηλα ο τίτλος της διατριβής, το ενδιαφέρον δεν επικεντρώνεται στα τεχνικά χαρακτηριστικά της χρηματοπιστωτικής κρίσης, αλλά στις κοινωνικές και πολιτικές συνεπαγωγές της αναφορικά με το οικονομικό σύστημα που διαθέτει ως βασικό πυλώνα λειτουργίας του την ελεύθερη και αυτορρυθμιζόμενη αγορά. Έτσι, αντικείμενο πραγμάτευσής της αποτελεί αφενός το καπιταλιστικό σύστημα, τα κοινωνικοπολιτικά χαρακτηριστικά του, οι συνθήκες επικράτησης και αναπαραγωγής του μέσα στο πλαίσιο της κρίσης, και, αφετέρου, ο λόγος του οικονομικού νεοφιλελευθερισμού, οι όροι ηγεμονοποίησης, μυθοποίησης, εξάρθρωσης και ανασυνάρθρωσής του. Το θεωρητικό υπόβαθρο της διατριβής αντλεί από τις κριτικές προσεγγίσεις και τα επιστημονικά πεδία της ανάλυσης λόγου (Ρολάν Μπαρτ, Ερνέστο Λακλάου, Σαντάλ Μουφ), της κοινωνιολογίας (Καρλ Πολάνυι) και της ψυχανάλυσης (Ζακ Λακάν). Το ευρύτερο αναλυτικό μέλημα της παρούσας διατριβής εντοπίζεται στη λεπτομερή ανάδειξη των στοιχείων που συναρθρώνουν το νεοφιλελεύθερο λόγο και των λογοθετικών στρατηγικών αναπαραγωγής της ηγεμονίας του στη συγκυρία της κρίσης.