Συμπληρωματικές μορφές κοινωνικής ασφάλισης μισθωτών

Abstract

The focal point of this dissertation is the complementary forms of employees’ social insurance. The term refers to any form of insurance scheme that provides retirement benefits beyond the main pension, which may be public or private, compulsory or voluntary, operating under the pay-as-you-go or funded system and established under collective agreements between workers and employers. These schemes have experienced major growth in recent years and are complementary to public pay-as-you-go social security systems. This creation and expansion, due primarily to the inherent weaknesses in public distribution systems (demographic changes, increased life expectancy, uninsured part-time work, financial pressures on government budgets and funding problems) and the need to find new reliable sources, guarantee the income of pensioners and a decent standard of living. The first chapter focuses on the types of social security systems in European countries, as these were developed after the Second World War and analyzes the main problems that caused the introduction of reforms. It also presents the three - pillar system which has been proposed by international organizations as the ideal solution to the inherent problems of public social security systems and the way it was applied in Europe. The three – pillar system was developed in relation to the particular circumstances of each country and to the rules of the European Union. The second chapter presents the European legislation and case law regarding social security and pension. Particular emphasis is placed on supplemental insurance, which is the subject of this dissertation. The third chapter analyzes on subsidiary insurance as a form of supplementary insurance, as it has been implemented in our country. The uniqueness of supplementary insurance in Greece, compared to other countries, is its primary public, pay-as-you-go nature, i.e. within the first pillar. A discussion of the history of the institution takes place, including the nature of supplementary insurance and its position in the Greek social insurance system. In particular, the continuous changes of the legal framework governing it are stressed out which culminated in the Law 4052/2012. This law, introduced for the first time in the Greek legal system, the notional defined contribution system. The fourth chapter examines the supplementary systems of the second pillar. These systems operate in Greece either as Occupational Insurance Funds or as mutual benefit associations. Finally, the dissertation concludes with the presentation of the third pillar of the system, namely group pension plan, due to their proximity with the second pillar.

Αντικείμενο της παρούσας διατριβής είναι οι συμπληρωματικές μορφές κοινωνικής ασφάλισης των μισθωτών. Ο όρος αφορά κάθε μορφή ασφαλιστικού συστήματος που χορηγεί συνταξιοδοτικές παροχές πέραν της κύριας σύνταξης, το οποίο μπορεί να είναι δημόσιο ή ιδιωτικό, υποχρεωτικής ή προαιρετικής υπαγωγής, να λειτουργεί με βάση το διανεμητικό ή το κεφαλαιοποιητικό σύστημα και να ιδρύεται δυνάμει συλλογικών συμφωνιών μεταξύ εργαζομένων και εργοδοτών ή με πρωτοβουλία της μίας μόνο πλευράς. Τα συστήματα αυτά γνωρίζουν μεγάλη ανάπτυξη τα τελευταία χρόνια και λειτουργούν συμπληρωματικά προς τα δημόσια διανεμητικά συστήματα κοινωνικής ασφάλισης μέσα στα πλαίσια της έννομης τάξης. Η δημιουργία και η επέκτασή τους οφείλονται στις εγγενείς αδυναμίες των δημόσιων διανεμητικών συστημάτων (δημογραφικές μεταβολές, αύξηση προσδόκιμου ζωής, μερική απασχόληση και ανασφάλιστη εργασία, δημοσιονομικές πιέσεις στους κρατικούς προϋπολογισμούς και προβλήματα χρηματοδότησης) και στην ανάγκη να βρεθούν νέες, αξιόπιστες πηγές που να εγγυώνται το εισόδημα των συνταξιούχων και ένα αξιοπρεπές επίπεδο διαβίωσης. Στο πρώτο κεφάλαιο παρουσιάζονται οι τύποι των συστημάτων κοινωνικής ασφάλισης των ευρωπαϊκών χωρών, όπως αναπτύχθηκαν μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο και αναλύονται τα κυριότερα προβλήματα που αντιμετωπίζουν, που κατέστησαν αναγκαία την εισαγωγή μεταρρυθμίσεων. Παρουσιάζεται επίσης το σύστημα των τριών πυλώνων ασφάλισης, που προτείνεται ως η ιδεατή λύση στα εγγενή προβλήματα των δημόσιων κοινωνικοασφαλιστικών συστημάτων και η εφαρμογή του στην πράξη στον ευρωπαϊκό χώρο, η οποία διαμορφώνεται τόσο σε σχέση με τις ιδιαίτερες συνθήκες κάθε χώρας, όσο και σε σχέση με την Ευρωπαϊκή Ένωση και την επιρροή που ασκεί στις κρατούσες οικονομικές και κοινωνικές αντιλήψεις στα κράτη μέλη. Στο δεύτερο κεφάλαιο εκτίθεται η ευρωπαϊκή νομοθεσία και νομολογία που αφορούν τα συστήματα κοινωνικής ασφάλισης και τα συνταξιοδοτικά δικαιώματα των σε αυτά υπαγόμενων πολιτών. Το τρίτο κεφάλαιο εστιάζει στην επικουρική ασφάλιση, ως μορφή συμπληρωματικής ασφάλισης, όπως λειτουργεί στη χώρα μας. Η ιδιομορφία της επικουρικής ασφάλισης στην Ελλάδα, σε σχέση με άλλες χώρες, είναι ότι ανήκει στο δημόσιο, υποχρεωτικό σύστημα κοινωνικής ασφάλισης, υπάγεται δηλαδή στον πρώτο πυλώνα. Αναλύεται η ιστορία του θεσμού, η φύση της επικουρικής ασφάλισης και η θέση της στο ασφαλιστικό σύστημα, καθώς και οι αλεπάλληλες τροποποιήσεις του νομοθετικού πλαισίου που τη διέπει, με αποκορύφωμα τον νόμο 4052/2012, που εισήγαγε, για πρώτη φορά στην ελληνική έννομη τάξη, το σύστημα της νοητής κεφαλαιοποίησης. Στο τέταρτο κεφάλαιο εξετάζονται τα συμπληρωματικά συστήματα του δεύτερου πυλώνα, που στον ελληνικό χώρο λειτουργούν είτε με τη μορφή των Ταμείων Επαγγελματικής Ασφάλισης, είτε με τη μορφή των αλληλοβοηθητικών σωματείων, που αποτελούν την παλαιότερη χρονικά (και για αυτό πιο ατελή) μορφή προαιρετικής –συμπληρωματικής ασφάλισης στη χώρα. Τέλος, η παρούσα διατριβή κλείνει με την παρουσίαση των συστημάτων του τρίτου πυλώνα, όταν εκδηλώνονται σε συλλογικό επίπεδο (ομαδική ασφάλιση προσωπικού επιχείρησης), λόγω της στενής τους συνάφειας με το δεύτερο πυλώνα, αλλά και επειδή και αυτά αποτελούν μία συμπληρωματική μορφή ασφάλισης.