Συχνότητα και σημασία της λανθάνουσας ιαιμίας από τον ιό της ηπατίτιδας Β σε ασθενείς με χρόνια ηπατίτιδα C

Abstract

Hepatitis B virus (HBV) and hepatitis C virus (HCV) infections are considered to be the most common causes of liver disease worldwide. Both viruses are transmitted, mainly, parenterally and they share similar risk factors for transmission. As a consequence the combined HBV and HCV infection is quite frequent, especially in HBV-endemic areas. Overt HBV and HCV coinfection has been reported to be associated with a more severe liver disease, increased frequency of hepatocellular carcinoma and resistance to ainterferon (a-IFN) therapy. Occult HBV infection is characterised by undetectable serum HBsAg but detectable HBV-DNA in serum or liver. So far, data on the prevalence and clinical significance of occult HBV infection in patients with chronic hepatitis C are missing in our country. In addition, the clinical impact of occult HBV on HCV-related disease remains controversial. The aims of the present study were: • To determine the prevalence of occult HBV infection in a large sample of consecutive patients with chronic HCV infection from CentralGreece. • To explore the possible clinical impact of occult HBV infection on HCVrelated disease. For this reason the presence or absence of HBV-DNA was associated with epidemiological, clinical, laboratory, virologic, histologic data and HBV serologic markers as well as with the response to antiviral therapy. As control groups we investigated 100 patients with diverse non-viral chronicliver diseases (disease control group) and 282 blood donors (healthy control group). The detection of HBV-DNA was significantly more frequent in patients with HCV infection compared with the disease control group, as well as with the healthy control group. In agreement with other reports we found low levels of HBV viremia in patients with HCV and occult HBV infection indicating apossible inhibitory effect of HCV on HBV as it has been reported for overt HBV and HCV co-infection. HBV-DNA seropositivity was associated neither with age, sex, the source and the duration of HCV infection nor with certain epidemiological and demographic factors (operations, conduction of tattoos, traditional practices, etc.). In addition, the detection of HBV-DNA both in HCV-infected patients and in the disease control group was not associated with several clinical (such as symptoms, disease stage, associated diseases) and laboratory parameters studied. Likewise, HBV-DNA seropositivity was not associated with virological parameters (HCV-RNA levels, HCV-genotype) in HCV patients. Occult HBV infection was not found to be associated with each of the serologic markers of HBV infection both in HCV-infected patients and the disease control group. In the 107 HCV-infected patients who had undergone liver biopsy, HBV-DNA positivity was not associated with liver histology. Finally, HBV-DNA seropositivity was not associated with the response to therapy (biochemical, virologic or histologic) either at the end of treatment or 6 months after completion of therapy In conclusion, we showed that a significant proportion of Greek patients with hepatitis C have occult HBV infection. The frequency of detectable HBVDNA was significantly increased in patients with chronic HCV-related liver disease compared to those with non-HCV-related liver diseases and healthy controls. HBV replication in HCV cases with concurrent occult HBV infection israther inhibited by the HCV, since low levels of HBV-DNA were detected. However, a spontaneous conversion/virus clearance cannot be excluded. From the clinical point of view, we demonstrated that no serologic marker of HBV infection should be used as a surrogate indicator of occult HBV infection in HCV-infected patients and in patients with non-viral hepatic diseases. Occult HBV infection does not seem to affect the clinical features and the histologic progression of liver disease in both Greek patients’ groups. However, additional studies of long-term clinical and laboratory follow-up with repeatedly PCR investigations are rather needed in order to better clarify andunderstand the pathobiological basis and significance of occult hepatitis B.

Ο ιός της ηπατίτιδας Β (HBV) και ο ιός της ηπατίτιδας C (HCV) θεωρούνται οι πιο συχνές αιτίες χρόνιας ηπατικής νόσου παγκοσμίως. Η κύρια οδός μετάδοσης των δύο ιών γίνεται παρεντερικά και οι παράγοντες κινδύνου για την μετάδοση αυτών είναι παρόμοιοι. Έτσι, η συν-λοίμωξη από τον HCV και τον HBV δεν είναι σπάνια, ιδιαίτερα μάλιστα σε ενδημικές περιοχές. Η ενεργός συν-λοίμωξη από τον HBV και τον HCV έχει συνδεθεί, σε πολλές μελέτες, με βαρύτερη ηπατική νόσο, αυξημένη πιθανότητα ανάπτυξης ηπατοκυτταρικού καρκινώματος και αντίσταση στη θεραπεία με α- ιντερφερόνη. Ως «λανθάνουσα» ηπατίτιδα Β ορίζεται η παρουσία HBV-DNA στον ορό ή στο ήπαρ ασθενών με αρνητικό HBsAg. Η συχνότητα και η κλινική σημασία της λανθάνουσας ηπατίτιδας Β σε ασθενείς με χρόνια λοίμωξη από τον HCV παραμένει άγνωστη στη χώρα μας. Επιπλέον, η κλινική σημασία της λανθάνουσας λοίμωξης από τον HBV στην εξέλιξη της χρόνιας ηπατίτιδας C παραμένει ασαψής. Στόχοι της παρούσης εργασίας ήταν: • Ο προσδιορισμός της συχνότητας της λανθάνουσας ηπατίτιδας από τον HBV σε ασθενείς με χρόνια ηπατίτιδα C από την Κεντρική Ελλάδα. • Η εκτίμηση της κλινικής σημασίας της λανθάνουσας ηπατίτιδας Β στην εξέλιξη της χρόνιας ηπατίτιδας C. Για το λόγο αυτό, η παρουσία του HBV-DNA συσχετίστηκε, επιπλέον, με επιδημιολογικά, κλινικά, εργαστηριακά, ιολογικά και ιστολογικά δεδομένα των ασθενών με χρόνια λοίμωξη από τον HCV, καθώς και με την ανταπόκριση στη θεραπεία εκείνων των ασθενών που έλαβαν αντιική αγωγή με α- ιντερφερόνη. Την ομάδα ελέγχου της μελέτης μας αποτέλεσαν 100 ασθενείς με διάφορα άλλα μη ιογενή ηπατικά νοσήματα καθώς και 282 υγιείς αιμοδότες. Η συχνότητα ανεύρεσης λανθάνουσας ηπατίτιδας Β ήταν, στατιστικώς, σημαντικά μεγαλύτερη στους ασθενείς με χρόνια λοίμωξη από τον HCV τόσο σε σχέση με την ομάδα ελέγχου όσο και με τους υγιείς αιμοδότες. Σε συμφωνία με άλλους ερευνητές, τα επίπεδα της ιαιμίας του HBV στους ασθενείς με χρόνια ηπατίτιδα C βρέθηκαν πολύ χαμηλά, υποδηλώνοντας πιθανό ανασταλτικό ρόλο του HCV επί του HBV, όπως έχει αναφερθεί, άλλωστε, στην ενεργό συν-λοίμωξη από τον HBV και τον HCV. Στους ασθενείς με χρόνια ηπατίτιδα C, η παρουσία του HBV-DNA δε συσχετίζονταν με την ηλικία, το φύλο, την πηγή και τη διάρκεια της λοίμωξης καθώς και άλλους δημογραφικούς ή επιδημιολογικούς παράγοντες (ιστορικό εγχειρήσεων στο παρελθόν, τατουάζ, ενέσεις με κοινόχρηστες σύριγγες, παραδοσιακές πρακτικές). Επιπρόσθετα, η οροθετικότητα του HBV-DNA στους ασθενείς με χρόνια ηπατίτιδα C και στην ομάδα ελέγχου δε σχετίζονταν με διάφορες κλινικές (όπως την παρουσία ή όχι συμπτωμάτων και εξωηπατικών εκδηλώσεων και το στάδιο της νόσου) και εργαστηριακές παραμέτρους. Παρομοίως, η παρουσία του HBV-DNA στους ασθενείς με χρόνια λοίμωξη από τον HCV δε σχετίζονταν με ιολογικές παραμέτρους (επίπεδα του HCV-RNA και γονότυπος του HCV). Κανένας ορολογικός δείκτης λοίμωξης από τον HBV δε βρέθηκε να σχετίζεται με την παρουσία HBV-DNA τόσο στους ασθενείς με χρόνια HCV λοίμωξη όσο και στην ομάδα ελέγχου. Στους 107 ασθενείς με χρόνια ηπατίτιδα C που υπεβλήθησαν σε βιοψία ήπατος, η παρουσία του HBV-DNA δε σχετίζονταν με τη βαρύτητα των ιστολογικών δεδομένων. Τέλος, δε βρέθηκε συσχέτιση μεταξύ της οροθετικότητας για HBV-DNA και της ανταπόκρισης στην θεραπεία (βιοχημικής, ιολογικής και ιστολογικής) τόσο της πρώιμης όσο και της παρατεταμένης (6 μήνες μετά το τέλος της αγωγής). Συμπερασματικά, η πρώτη αυτή μελέτη μεγάλου δείγματος Ελλήνων ασθενών με χρόνια ηπατίτιδα C ανέδειξε την παρουσία σε σημαντικό ποσοστό λανθάνουσας ηπατίτιδας Β. Η συχνότητα αυτή ήταν πολύ μεγαλύτερη σε σχέση με τα ποσοστά λανθάνουσας ιαιμίας σε ασθενείς με χρόνια μη ιογενή ηπατικά νοσήματα και σε υγιείς αιμοδότες. Η αναπαραγωγή του HBV φαίνεται να καταστέλλεται από τον HCV, αφού τα επίπεδα ιαιμίας που ανιχνεύθηκαν ήταν πολύ χαμηλά, χωρίς να μπορεί να αποκλειστεί και η αυτόματη κάθαρση του ιού. Κανένας ορολογικός δείκτης λοίμωξης από τον HBV δε βρέθηκε να σχετίζεται με την παρουσία HBV-DNA τόσο στους HCV- ασθενείς όσο και στην ομάδα ελέγχου. Τα αποτελέσματα της παρούσας μελέτης δείχνουν ότι η λανθάνουσα HBV λοίμωξη δε φαίνεται να επηρεάζει την εξέλιξη της HCV-σχετιζόμενης ηπατικής νόσου και δεν επιβαρύνει σημαντικά τόσο τα κλινικά χαρακτηριστικά όσο και την ιστολογική εικόνα των ασθενών αυτών. Εντούτοις, περαιτέρω προοπτικές μελέτες μακρύτερης διάρκειας χρειάζονται, ώστε να αποσαφηνιστεί με μεγάλη ακρίβεια ο ρόλος της λανθάνουσας λοίμωξης από τον HBV στη χρόνια ηπατίτιδα C.