Περί του παραδείγματος και της εικόνος, στο έργο του Ιωάννου Φιλοπόνου

Abstract

The Christian period of Greek philosophical thought, in which John Philoponus belongs, is characterized by the intense confrontation between the followers of the external (ancient) and the internal (Christian) philosophical tradition on the question of the eternity of the world. The philosopher from Alexandria was an active participant in this debate, adopting the Christian principle that the world is produced by divine intervention on the basis of mental archetypes present in the divine mind. The contribution of the present thesis, therefore, through the study of the philosopher's positions on the paradigm and the image, lies in determining the nature of the cosmic archetype and the possibility of the world becoming like it. This study is not confined to the quotation of Philoponus' positions, but also includes the influences that the philosopher has been subjected to in his work, mainly from Aristotelian philosophy but also from Christian teaching. In this way, the position taken by the philosopher in relation to the various philosophical trends that developed in the Greek intellectual world will become clear. The thesis is divided into three sections, in which the positions of the Neoplatonic Proclus concerning the nature of the paradigm as a substance are first refuted, followed by a discussion of the positions of Philoponus concerning the nature of the paradigm. Next, the properties that the philosopher attributes to the world are studied. Finally, Philoponus' critique of Proclus' position regarding the world as an image of the paradigm is examined, as well as the relationship of imitation which, according to Philoponus, develops between the world and the archetype.Translated with DeepL.com (free version)

Η χριστιανική περίοδος της ελληνικής φιλοσοφικής διανοήσεως όπου εντάσσεται ο Ιωάννης Φιλόπονος, χαρακτηρίζεται από την έντονη αντιπαράθεση μεταξύ των οπαδών της έξω και της έσω φιλοσοφικής παραδόσεως, σχετικά με το ζήτημα της αιωνιότητος του κόσμου. Ο φιλόσοφος από την Αλεξάνδρεια συμμετείχε ενεργά στην αντιπαράθεση αυτή, υιοθετώντας την χριστιανική αρχή περί της παραγωγής του κόσμου χάρη στην θεϊκή επενέργεια, βάσει νοητικών αρχετύπων παρισταμένων στον θεϊκό νου. Η συμβολή επομένως της παρούσης διατριβής μέσω της μελέτης των θέσεων του φιλοσόφου περί του παραδείγματος και της εικόνος, έγκειται στον προσδιορισμό της φύσεως του κοσμικού αρχετύπου και της δυνατότητος του κόσμου να καταστεί όμοιος προς αυτό. Η μελέτη αυτή δεν περιορίζεται στην παράθεση των θέσεων του Φιλοπόνου, αλλά περιλαμβάνει και τις επιρροές που έχει υποστεί ο φιλόσοφος στο έργο του, κυρίως από την αριστοτελική φιλοσοφία αλλά και την χριστιανική διδασκαλία. Τοιουτοτρόπως θα καταστεί σαφής η θέση που λαμβάνει ο φιλόσοφος έναντι των διαφόρων φιλοσοφικών τάσεων που ανεπτύχθησαν στην ελληνική διανόηση. Η ανά χείρας διατριβή διαιρείται σε τρία τμήματα, όπου αρχικώς αναιρούνται οι θέσεις του Νεοπλατωνικού Πρόκλου αναφορικά με την φύση του παραδείγματος ως ουσίας, ενώ ακολούθως γίνεται λόγος αναφορικά με τις θέσεις του Φιλοπόνου σχετικά με την φύση του παραδείγματος. Εν συνεχεία μελετώνται οι ιδιότητες που αποδίδει ο φιλόσοφος στον κόσμο. Τέλος μελετάται η κριτική του Φιλοπόνου έναντι της θέσεως του Πρόκλου αναφορικά με την θεώρηση του κόσμου ως εικόνας του παραδείγματος, αλλά και η σχέση μιμήσεως που συμφώνως προς τον Φιλόπονο αναπτύσσεται του κόσμου και του αρχετύπου.