Ο ρόλος του κοινωνικού κεφαλαίου στην ανάπτυξη των ορεινών αγροτικών περιοχών του ελλαδικού χώρου: μελέτη περίπτωσης οι περιοχές του Πηλίου και του Ζαγορίου

Abstract

This thesis investigates the role of social capital as an important determinant of local development in the mountainous regions of Greece. In order to achieve the above objective, an attempt is made to identify the basic dimensions of social capital and to assess the quality of development in two rural mountainous regions of the country: Pelion and Zagori. Analyzing and understanding the qualitative and quantitative characteristics of the main dimensions of social capital, which are at the same time important factors of local development, it is possible to interpret the current level of local development, as well as to predict the future development trajectory of the two regions. The study data were collected from a primary field survey of a sample of 318 individuals selected by stratified random sampling from the doctoral candidate using an analytical questionnaire. For the statistical processing of the quantitative primary data, the methods of Exploratory Factor Analysis (to identify the basic dimensions of social capital) and Confirmatory or Confirmatory Factor Analysis were used, in order to check the good fit of the structure of the factors resulting from the exploratory factorization analysis and then explore the causal relationship between the various dimensions of social capital and the quality of development. The results lead to the conclusion that informal/family networks are the dominant form of social capital in the two regions under study. Attachment to the family is an alternative option to collective life, which turns out to be particularly weak. Regarding the correlation between the seven sub-dimensions of social capital and the two main dimensions of assessment of the quality of development, in the two regions under study, a negative linear correlation emerged between the dimension "informal/family relations" and the two main assessment factors of the quality of development ("absence of health services and public transport" on the one hand and "life expectancy and quality of natural environment" on the other).The empirical findings are important, as they allow the identification of those dimensions of social capital, on which the interest of those responsible for formulating and implementing development policies at the local level should be focused, in order to proceed with the implementation of specific measures to strengthen social capital and promote local development.

Η εν λόγω διατριβή διερευνά το ρόλο του κοινωνικού κεφαλαίου ως σημαντικού προσδιοριστικού παράγοντα τοπικής ανάπτυξης των ορεινών περιοχών του ελλαδικού χώρου. Προκειμένου να επιτευχθεί ο παραπάνω στόχος επιχειρείται η ταυτοποίηση των βασικών διαστάσεων του κοινωνικού κεφαλαίου και η εκτίμηση της ποιότητας της ανάπτυξης σε δύο αγροτικές ορεινές περιοχές του χώρας: το Πήλιο και το Ζαγόρι. Αναλύοντας και κατανοώντας τα ποιοτικά και ποσοτικά χαρακτηριστικά βασικών διαστάσεων του κοινωνικού κεφαλαίου, οι οποίες αποτελούν ταυτόχρονα σημαντικούς παράγοντες τοπικής ανάπτυξης, προκύπτει η δυνατότητα ερμηνείας του τρέχοντος επίπεδου τοπικής ανάπτυξης, καθώς και πρόβλεψης της μελλοντικής αναπτυξιακής τροχιάς των δύο περιοχών. Τα δεδομένα της μελέτης συλλέχθηκαν από πρωτογενή έρευνα πεδίου σε δείγμα 318 ατόμων που επελέγησαν με τυχαία στρωματοποιημένη δειγματοληψία από την υποψήφια διδάκτορα με χρήση αναλυτικού ερωτηματολογίου. Για τη στατιστική επεξεργασία των ποσοτικών πρωτογενών δεδομένων χρησιμοποιήθηκαν οι μέθοδοι της Διερευνητικής Παραγοντικής Ανάλυσης (για την ταυτοποίηση των βασικών διαστάσεων του κοινωνικού κεφαλαίου) και της Επικυρωτικής ή Επιβεβαιωτικής Παραγοντικής Ανάλυσης, προκειμένου να ελεγχθεί η καλή προσαρμογή της δομής των παραγόντων που προέκυψαν από τη διερευνητική παραγοντική ανάλυση και στη συνέχεια να διερευνηθεί η αιτιώδης σχέση μεταξύ των διαφόρων διαστάσεων του κοινωνικού κεφαλαίου και της ποιότητας της ανάπτυξης.Τα αποτελέσματα οδηγούν στο συμπέρασμα ότι τα άτυπα/οικογενειακά δίκτυα αποτελούν την κυρίαρχη μορφή κοινωνικού κεφαλαίου στις δύο υπό μελέτη περιοχές. Η προσήλωση στην οικογένεια αποτελεί μία εναλλακτική επιλογή έναντι της συλλογικής ζωής, η οποία αποδεικνύεται ιδιαίτερα αδύναμη. Όσον αφορά τη συσχέτιση μεταξύ των επτά επιμέρους διαστάσεων του κοινωνικού κεφαλαίου και των δύο βασικών διαστάσεων εκτίμησης της ποιότητας της ανάπτυξης, στις δύο υπό μελέτη περιοχές, προέκυψε η ύπαρξη αρνητικής γραμμικής συσχέτισης μεταξύ της διάστασης «άτυπες/οικογενειακές σχέσεις» και των δύο βασικών παραγόντων εκτίμησης της ποιότητας της ανάπτυξης («απουσία υπηρεσιών υγείας και μέσων μαζικής μεταφοράς» αφενός και «προσδόκιμο επιβίωσης και ποιότητα φυσικού περιβάλλοντος» αφετέρου).Τα εμπειρικά ευρήματα είναι σημαντικά, καθώς επιτρέπουν τον εντοπισμό εκείνων των διαστάσεων του κοινωνικού κεφαλαίου, στις οποίες θα πρέπει να επικεντρωθεί το ενδιαφέρον των υπευθύνων διαμόρφωσης και άσκησης αναπτυξιακών πολιτικών σε τοπικό επίπεδο, προκειμένου να προχωρήσουν στην εφαρμογή συγκεκριμένων μέτρων ενίσχυσης του κοινωνικού κεφαλαίου και προώθησης της τοπικής ανάπτυξης.