Αρχαϊκό νεκροταφείο Αβδήρων: συμβολή στην έρευνα της αποικίας των Κλαζομενίων στα Άβδηρα

Abstract

Ο Ηρόδοτος παραδίδει (1.168) μια πρώτη αποτυχημένη απόπειρα αποικισμού από Κλαζομενίους στα μέσα του 7ου αι. π.Χ. στη θέση των Αβδήρων, επειδή αυτοί απωθήθηκαν από τα τοπικά θρακικά φύλα και ότι έναν αιώνα αργότερα νέοι άποικοι από την Τέω ίδρυσαν τελικά την σπουδαία αποικία των θρακικών παραλίων. Ωστόσο, το 1982 εντοπίστηκε τυχαία έξω από τον αρχαϊκό οχυρωματικό περίβολο της αρχαίας πόλης ένα νεκροταφείο που από τα ευρήματά του χρονολογήθηκε από τα μέσα του 7ου αι. π.Χ. και η χρήση του συνεχίστηκε μέχρι τουλάχιστον το α΄ τέταρτο του 6ου αι. π.Χ. Η ανασκαφή του νεκροταφείου έδειξε ότι αυτό σχετιζόταν με ελληνικό πληθυσμό, σύμφωνα με τα ταφικά έθιμα και τα κτερίσματα των ταφών. Επομένως δεν ήταν δυνατόν παρά να συνδεθεί με τους πρώτους αποίκους της περιοχής, τους Κλαζομενίους, οι οποίοι, αντίθετα με τη γραμματειακή μαρτυρία, φαίνεται ότι ίδρυσαν αποικία.Αποκαλύφθηκαν 282 ταφές που σχετίζονταν με 309 άτομα. Ανήκαν κατά πλειοψηφία (81,2%) σε μικρά παιδιά, νήπια, βρέφη, ακόμη και σε έμβρυα. Το υπόλοιπο 18,8% ανήκε σε εφήβους και ενήλικες, σύμφωνα με την ανθρωπολογική μελέτη του οστεολογικού υλικού. Οι ταφές ήταν κατά κύριο λόγο ενταφιασμοί σε ταφικά αγγεία (εγχυτρισμοί), πολύ λιγότερο σε απλούς λάκκους και σε ένα κιβωτιόσχημο τάφο. Η καύση των νεκρών χρησιμοποιήθηκε πιο περιορισμένα. Το σύνολο σχεδόν των κτερισμάτων των τάφων ήταν κεραμική, κατά μεγάλο μέρος ανατολικο-ιωνικών εργαστηρίων, εν πολλοίς από εργαστήρια της βόρειας Ιωνίας. Στενές σχέσεις με το χώρο της Ιωνίας (Χίος, Κλαζομενές, Μίλητος, Σάμος κ.ά.) έδειξαν και οι εμπορικοί οξυπύθμενοι αμφορείς που χρησιμοποιήθηκαν για τους εγχυτρισμούς των νηπίων και των βρεφών. Αξιόλογη μεταξύ των κτερισμάτων ήταν και η παρουσία της κορινθιακής κεραμικής που αντιπροσωπεύεται από μικρά αγγεία (αρύβαλλους και αλάβαστρα). Τα παλαιοεπιδημιολογικά στοιχεία που προέκυψαν από τη μελέτη του οστεολογικού υλικού παρέχουν ενδείξεις για κακές συνθήκες διαβίωσης που προκαλούσαν μία σειρά από παθολογικές καταστάσεις ιδιαίτερα στα νέα άτομα του πληθυσμού που βρίσκονταν στην αναπαραγωγική ηλικία. Αιτία οι νοσηρές κλιματολογικές συνθήκες τις οποίες δημιουργούσε το ελώδες περιβάλλον της περιοχής. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να γεννώνται παιδιά τα οποία είτε πέθαιναν αμέσως μετά τη γέννησή τους, είτε δε μπορούσαν να επιβιώσουν για πολύ. Η μη ανανέωση του ανθρώπινου δυναμικού της αποικίας οδήγησε τον πληθυσμό της σε φθίνουσα πορεία και την ίδια σε μαρασμό.Το χαμηλό βιοτικό και οικονομικό επίπεδο της αποικίας αντανακλάται στο μικρό ποσοστό των κτερισμένων ταφών, στις στενές επαφές κυρίως με το την περιοχή της βόρειας Ιωνίας και μάλιστα την ίδια τη μητρόπολη τις Κλαζομενές και διαγράφουν την εικόνα μιας ανίσχυρης οικονομικά πόλης η οποία δεν κατόρθωσε να αναπτυχθεί αυτοδύναμα. Επιβίωσε πολύ πιθανό με τη στήριξη και τη βοήθεια της μητρόπολής της. Ανασκαφικά ευρήματα του β΄ τετάρτου του 6ου αι. π.Χ. από την περιοχή της αρχαϊκής πόλης μαρτυρούν μια συνεχή παρουσία των Κλαζομενίων καθ’ όλη τη διάρκεια του α΄ μισού του 6ου αι. π.Χ. Οι λίγοι εναπομείναντες Κλαζομένιοι φαίνεται ότι εντάχθηκαν στην κοινωνία των νέων Τηίων αποίκων που αφίχθηκαν στην περιοχή στα μέσα του 6ου αι. π.Χ.