Ανάπτυξη δεξιοτήτων της θεωρίας του νου και συναισθηματικής έκφρασης παιδιών με αυτισμό: μελέτη παρέμβασης

Abstract

Σκοπός της παρούσας διατριβής ήταν η πειραματική διερεύνηση της επίδρασης ενός συμπεριφορικού-αναλυτικού προγράμματος παρέμβασης, το οποίο περιέλαβε τη διδασκαλία δεξιοτήτων Θεωρίας του Νου και της έκφρασης του ενθουσιασμού, της δυσανασχέτησης και της συμπόνιας σε παιδιά με αυτισμό σχολικής ηλικίας.Οι δεξιότητες Θεωρίας του Νου, οι οποίες αναφέρονται στην ικανότητα του ατόμου να αντιλαμβάνεται και να επεξεργάζεται τις επιθυμίες, τα συναισθήματα, τις σκέψεις και τις προθέσεις των άλλων και να τις διαχωρίζει από τις δικές του, καθώς και να κατανοεί τους κοινωνικούς θεσμούς που ρυθμίζουν τις κοινωνικές συνδιαλλαγές (Μαριδάκη-Κασσωτάκη, 2004), έχουν προεκτάσεις τόσο στη γνωστική όσο και στην κοινωνικο-συναισθηματική ανάπτυξη του ατόμου (π.χ. Liddle & Nettle, 2006. Perner, Frith, Leslie, Leekam, 1989). Παράλληλα, η πρόσφορη συναισθηματική συμπεριφορά αφενός προάγει την επικοινωνία και αφετέρου συμβάλλει στη δημιουργία ικανοποιητικών κοινωνικο-συναισθηματικών σχέσεων (π.χ. Gena et al., 1996). Ωστόσο, τα άτομα με αυτισμό δυσκολεύονται να αναπτύξουν Θεωρία του Νου και αδυνατούν να προσαρμόσουν την κοινωνική τους συμπεριφορά ανάλογα με τις συναισθηματικές εκδηλώσεις των άλλων. Παρά τις έρευνες, όμως, που καταδεικνύουν τις σοβαρές δυσκολίες των παιδιών με αυτισμό στην ανάπτυξη Θεωρίας του Νου και το πόσο ανασταλτικό είναι αυτό για τη γενικότερη γνωστική και κοινωνικο-συναισθηματική τους ανάπτυξη, δεν έχει διερευνηθεί επαρκώς η μεθοδολογία που μπορεί να βοηθήσει στην πρόσκτηση αυτών των δεξιοτήτων και κατά πόσο οι δεξιότητες Θεωρίας του Νου μπορεί να σχετίζονται με την ενίσχυση της έκφρασης του ενθουσιασμού, της δυσανασχέτησης και της συμπόνιας (Feng et al., 2008. Wellman & Liu, 2004).Στην πρώτη ενότητα της παρούσας διατριβής επιχειρείται μια ενδελεχής βιβλιογραφική ανασκόπηση. Το 1ο Κεφάλαιο πραγματεύεται ζητήματα που άπτονται της διαταραχής του αυτισμού. Το 2ο και 3ο Κεφάλαιο επικεντρώνονται στη σημασία των δεξιοτήτων Θεωρίας του Νου και της έκφρασης συναισθήματος για την κοινωνική αλληλεπίδραση και τη δημιουργία ικανοποιητικών κοινωνικο-συναισθηματικών σχέσεων αντίστοιχα. Στο 4ο Κεφάλαιο παρουσιάζονται το θεωρητικό και επιστημονικό πλαίσιο του Συμπεριφορισμού και της Πειραματικά2Θεμελιωμένης Ανάλυσης της Συμπεριφοράς. Στο 5ο Κεφάλαιο παρουσιάζεται η πειραματική μέθοδος των ατομικών πειραματικών σχεδιασμών. Στο 6ο Κεφάλαιο, τέλος, παρουσιάζεται το ερευνητικό πρόβλημα, τονίζεται η σημασία της παρούσας έρευνας και περιγράφονται αναλυτικά οι σκοποί της.Στη 2η ενότητα περιγράφεται η ερευνητική διαδικασία. Συγκεκριμένα, στο 7ο Κεφάλαιο περιγράφεται η ερευνητική μέθοδος που ακολουθήθηκε, ενώ στο 8ο Κεφάλαιο περιγράφονται τα αποτελέσματά της. Στο 9ο Κεφάλαιο παρατίθενται τα συμπεράσματα της έρευνας και επιχειρείται η ερμηνεία των ευρημάτων της.