Η αναζήτηση της ελληνικής πολιτισμικής ταυτότητας στους ποιητές της γενιάς του '30: έρευνα στο έργο του Ανδρέα Εμπειρίκου

Abstract

The present dissertation consists of the Introduction, the Main Body and the Addendum. In the first part of the Introduction, the literary and historical context of the emergence of Embiricos in the Greek Letters is provided. It is the era of the emergence and consolidation of new writers and poets which up until now are called the generation of the 30’s. These writers sought to develop a national literature, choosing conciliation with the tradition and contemporary currents both. This effort is associated with the search and definition of greekness. The working hypothesis of this dissertation is precisely delving into Embiricos’ greekness, in the work of whom the first reading does not really provide conspicuous evidence. What is investigated is the relationship of the surrealist poet with the local cultural system. There should be noted that through his work a particular cultural model emerges. This cultural model is apparent from the emergence of specific isotopies, such as the light, journey, a religiousness composed of the Ancient and the Christian faith common themes in modern Greek poetry. However, it is not just a coincidence in theme. The Greek nature, the Greek heroes that become universal and, in general, the principles derived from these isotopies form a value system that connects Embiricos with the modern Greek tradition and inter-war poets such as Seferis, Elytis and Engonopoulos. We adopted the method of paradigmatic analysis, since it is the most appropriate, as demonstrated, for texts that deconstruct the conventional linguistic and literary codes. The contribution of traditional analysis as far as the exploitation of biographical details of the poet’s life was also very useful. To pinpoint and document the poet's relations with his fellows, we were based on the principle of intertextuality in conjunction with the theory of reception. The relevant data are concentrated in the tables of the Addendum. The interpretation of these data materializes in the second part of our work. In conclusion, this particular work examines and highlights Embirico’s own version of greek cultural identity, as reflected in his work. Although not visible at first reading, an in-depth analysis of this work reveals the elements that constitute one option of greekness in which distinct elements of the local cultural system can be revealed.

Η παρούσα διατριβή αποτελείται από την Εισαγωγή, το Δεύτερο Μέρος και το Επίμετρο. Στην Εισαγωγή δίνεται το λογοτεχνικό και ιστορικό πλαίσιο της εμφάνισης του Εμπειρίκου στα ελληνικά γράμματα. Είναι η εποχή της εμφάνισης και εδραίωσης νέων πεζογράφων και ποιητών, που μέχρι τώρα έχει καθιερωθεί να αποκαλούνται συνολικά Γενιά του ’30. Οι λογοτέχνες αυτοί επιδίωξαν τη διαμόρφωση μιας εθνικής λογοτεχνίας, επιλέγοντας τη συνδιαλλαγή τόσο με την παράδοση όσο και με τα σύγχρονα ανανεωτικά ρεύματα. Η προσπάθεια αυτή συνδέεται με την αναζήτηση και τον ορισμό της ελληνικότητας. Η υπόθεση εργασίας της παρούσας διατριβής είναι, ακριβώς, η διερεύνηση της ελληνικότητας στον Ανδρέα Εμπειρίκο, στο έργο του οποίου η πρώτη ανάγνωση δεν προσφέρει ευδιάκριτα τεκμήρια. Διερευνάται η σχέση του υπερρεαλιστή ποιητή με το τοπικό πολιτισμικό σύστημα. Επισημαίνεται ότι μέσα από το έργο του αναδύεται ένα συγκεκριμένο πολιτισμικό μοντέλο. Αυτό το μοντέλο προκύπτει από την ανάδειξη συγκεκριμένων ισοτοπιών, όπως είναι το φως, το ταξίδι, μια θρησκευτικότητα που συντίθεται από την αρχαία και τη χριστιανική πίστη, θέματα κοινά στη νεοελληνική ποίηση. Ωστόσο δεν πρόκειται απλώς για σύμπτωση στη θεματική. Η ελληνική φύση, ελληνικές μορφές ηρώων που γίνονται οικουμενικές και, γενικά, οι αρχές που προκύπτουν από τις παραπάνω ισοτοπίες σχηματίζουν ένα σύστημα αξιών που συνδέει τον Εμπειρίκο με τη νεοελληνική παράδοση και τους ποιητές του Μεσοπολέμου, όπως τον Σεφέρη, τον Ελύτη και τον Εγγονόπουλο. Για την έρευνά μας υιοθετήσαμε τη μέθοδο της παραδειγματικής ανάλυσης, καθώς αποδεικνύεται η πιο πρόσφορη όσον αφορά κείμενα που αποδομούν τους συμβατικούς γλωσσικούς και λογοτεχνικούς κώδικες. Χρήσιμη ωστόσο υπήρξε κατά περίπτωση και η συμβολή της παραδοσιακής ανάλυσης, που αξιοποιεί και βιογραφικά στοιχεία του λογοτέχνη. Για την επισήμανση και τεκμηρίωση των σχέσεων του ποιητή με τους ομοτέχνους του βασιστήκαμε στην αρχή της διακειμενικότητας σε συνδυασμό με τη θεωρία της πρόσληψης. Τα σχετικά δεδομένα βρίσκονται συγκεντρωμένα στους πίνακες του Επιμέτρου. Η ερμηνεία αυτών των δεδομένων περιλαμβάνεται στο δεύτερο μέρος της εργασίας μας, τα κεφάλαια του οποίου ορίζονται με βάση τις δεσπόζουσες ισοτοπίες. Συνοπτικά, η παρούσα διατριβή εξετάζει και αναδεικνύει την εκδοχή της ελληνικής πολιτισμικής ταυτότητας, όπως αποτυπώνεται στο έργο του Εμπειρίκου. Αν και δεν είναι αναγνωρίσιμη με την πρώτη ανάγνωση, η σε βάθος ανάλυση του έργου κατέδειξε τα στοιχεία εκείνα που συνιστούν μία όψη ελληνικότητας στην οποία διακρίνονται στοιχεία του τοπικού πολιτισμικού συστήματος.