Η ποιμαντική προσέγγιση των αναγκών και των προβλημάτων του πληρώματος της Εκκλησίας στα κείμενα των δύο Αναστασίων Α΄ και Β΄ Αντιοχείας

Abstract

Our doctoral thesis focuses on the examination and pastoral evaluation of the diocese of two remarkable shepherds of the Church, those of saint Anastasios A' and B', Patriarchs of Antioch, who lived in the second half of the 6th and the beginning of the 7th A.D. century. The general objective of our research was, on the one hand, to unvail the particular pastoral methods with which the Saints managed to face the problems and the needs of their flock and on the other hand, to evaluate and relate them to the data of post-modern society. An effort was made to: a) Explore the historical mark that the season of the saints Anastasios made and its particular pastoral needs, as they are imprinted upon their texts and the conclusions of historical research. b) Identify the ways with which the saint Anastasios treated and cured these pastoral needs. We put it under discussion and tried to give answers to the way and the degree that the Saints responded to the pastoral needs of their season. c) Seek via comparative research similar pastoral demands formulated today and how we can update the pastoral action of the Saints today. Our research began with the examination of the patrological problem of Anastasios of Sina, which has to do with the determination of the number and the persons of Anastasios of Sina, the general time frame of their action and the attribution of their texts to each one of them. In the first chapter of our thesis, we tried to enlighten the season the saint Anastasios lived and acted, from the period of Justinian and his successors, up to the kingdom of the tyrant Fokas. In the second chapter, we proceeded to the evaluation of the pastoral work of the saint Anastasios A' of Antioch. We managed to unveil his continuous antiheretical fight and the way in which he achieved to prevent the Pope of Rome Gregory I the Great from intense reactions, during the controversy between him and the patriarch of Constantinople John IV the Faster over the title ‘Ecumenical Patriarch’. Afterwards, we evaluated the pastoral work of Anastasios B' of Antioch. Apart from the antiheretical fight of the Saint, which constitutes the continuation of the antiheretical fight of his predecessor, he faced in an effective way, the practical problems of his flock. He succeeded in supporting and guiding the mourner Christians, as well as dealing with the pastoral problem of their insufficient and rare attendance in the liturgical life of Church. In the last chapter of our thesis we made an effort to update the pastoral action of the saint Anastasios in our season. Based on the rich reservoir of the tradition of our Fathers, we believe that we were able to achieve, as possible, the scientific objectives that we targeted in the beginning of our work.

Αντικείμενο της διδακτορικής μας διατριβής αποτελεί η ανάδειξη και η ποιμαντική αξιολόγηση της ποιμαντικής διακονίας δύο κορυφαίων ποιμένων της Εκκλησίας, των αγίων Αναστασίων Α' και Β' Αντιοχείας, οι οποίοι έζησαν στο β' μισό του 6ου και στις αρχές του 7ου αιώνα μ.Χ.. Γενικότερος στόχος της έρευνας μας αποτέλεσε, τόσο η ανάδειξη των ιδιαίτερων ποιμαντικών μεθόδων, με τις οποίες οι άγιοι αντιμετώπισαν τα προβλήματα και τις ανάγκες του ποιμνίου τους, όσο και η ποιμαντική αξιολόγηση και ο συσχετισμός τους με τα δεδομένα της μετανεωτερικής κοινωνίας. Καταβλήθηκε προσπάθεια: α) Να αναδείξουμε το ιστορικό στίγμα της εποχής των αγίων Αναστασίων και των ιδιαίτερων ποιμαντικών αναγκών, όπως αυτές αποτυπώνονται στα κείμενα τους και τα πορίσματα της ιστορικής έρευνας. β) Να επισημάνουμε τους τρόπους με τους οποίους οι άγιοι Αναστάσιοι αντιμετώπισαν και θεράπευσαν αυτές τις ποιμαντικές ανάγκες. Ετέθη ο προβληματισμός και επιδιώχθηκε να δοθούν απαντήσεις στο κατά πόσο οι άγιοι κάλυψαν και με ποιο τρόπο τις ποιμαντικές ανάγκες της εποχής τους. γ) Επιδιώχθηκε μέσα από συγκριτική έρευνα να διαπιστωθεί κατά πόσο σήμερα διατυπώνονται ανάλογα της εποχής των αγίων Αναστασίων ποιμαντικά αιτήματα και πως μπορεί να γίνει σήμερα επικαιροποίηση της ποιμαντικής δράσης των αγίων. Η έρευνα μας Ξεκίνησε με την καταγραφή του γραμματολογικού προβλήματος των Αναστασίων Σιναϊτών, το οποίο αφορά στον προσδιορισμό του αριθμού και των προσώπων των Αναστασίων Σιναϊτών, το γενικό χρονικό πλαίσιο της δράσης τους και την απόδοση των αναστασιανών κειμένων στον καθένα απ’ αυτούς. Στο πρώτο κεφάλαιο της διατριβής μας προσπαθήσαμε να φωτίσουμε την εποχή κατά την οποία έζησαν και έδρασαν οι άγιοι Αναστάσιοι, από την περίοδο του Ιουστινιανού και των διαδόχων του, μέχρι τη βασιλεία του τύραννου Φωκά.Στο δεύτερο κεφάλαιο προχωρήσαμε στην αξιολόγηση του ποιμαντικού έργου του αγίου Αναστασίου Α' Αντιοχείας. Αναδείχθηκε τόσο ο αδιάκοπος αντιαιρετικός αγώνα του αγίου, όσο και ο τρόπος με τον οποίο αυτός επέτυχε να συγκρατήσει τον πάπα Ρώμης Γρηγόριο Διάλογο από τις έντονες αντιδράσεις του, λόγω της χρήσης του τίτλου «οικουμενικός» από τον πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως Ιωάννη Δ' Νηστευτή. Στη συνέχεια, αξιολογήσαμε το ποιμαντικό έργο του αγίου Αναστασίου Β' Αντιοχείας. Πέραν του αντιαιρετικού αγώνα του αγίου, ο οποίος αποτελεί συνέχεια του αντιαιρετικού αγώνα του προκατόχου του, αυτός αντιμετώπισε με ποιμαντική αποτελεσματικότητα και τα πρακτικά προβλήματα του ποιμνίου του. Ανταποκρίθηκε τόσο στην ποιμαντική αναγκαιότητα της παρηγορίας και στήριξης των πενθούντων χριστιανών και της καθοδήγησης τους, όσο και στην αντιμετώπιση της ασυνεπούς, ελλιπούς και μη ουσιαστικής συμμετοχής των πιστών στη λατρευτική ζωή της Εκκλησίας. Στο τελευταίο κεφάλαιο της διατριβής μας επιχειρήσαμε να προβούμε σε μια επικαιροποίηση της ποιμαντικής δράσης των αγίων Αναστασίων στη σημερινή πραγματικότητα. Αξιοποιώντας την πλούσια δεξαμενή της πατερικής μας παράδοσης, πιστεύουμε ότι συμβάλλαμε κατά το δυνατόν, στην επίτευξη των επιστημονικών στόχων που θέσαμε.