Οι τοιχογραφίες του καθολικού της μονής Ρουσάνου Μετεώρων

Abstract

Le monastère Rousanou est l’ un des six monastères des Météores, cité monastique de la Grèce. Selon la lettre du testament du monastère, les deux moines de Ioanni¬na, frères Ioasaf et Maximos. La nef centrale appartient au type dit «athonien» qui est le type inscrit cruciforme à deux colonnes, avec les conques de chœurs aux bouts de la vergue de la croix transversale et de la vaste portique. Les sections angulaires sont couvertes d’ une voute transversale. La nef centrale du monastère pleine de fresques est en bon état. Au programme iconographique de la voute et du sanctuaire, il y a des sujets à ca¬ractère dogmatique et eucharistique en relation avec la liturgie. Dans la nef centrale il y a des scènes qui se réfèrent à la Passion de Jesus, aux événements après la résurrection, aux Miracles, à l’ enseignement de Jesus Christ, des scènes qui ont à faire avec la vie de la mère de Dieu et des figures des ancêtres des prophètes et des martyrs, des ermites, des mélodistes et des saints thérapeutes. La portique est décorée de Ainoi sur la voute, scènes du calendrier sur les murs lateraux comme on les connaît par le synaxaire de l’ église et le Dernier Jugement. L’ iconographie des scènes que le peintre suit à la nef centrale du monastère Rousanou remonte à des formes du 14ème et 15ème siècle, comme c’ était l’ habitude à son époque, ainsi qu’ aux influences de certains types des scènes micrographiques de l’ icône de la Prière de Nikolaos Ritzos à Sarajevo et de l’ icône «Ἐπί σοί χαίρει» du musée Byzantin d’ Athènes. Une influence déterminante sur l’ art de notre peintre comme resulte par l’ analyse iconogra¬phique des synthèses ont exercé les fresques des nefs centrales des monastères Anapafsa, Lavras, Stavronikita, les icones des monastères Lavras et Stavroni¬kita et l’ architrave du monastère Iviron, œuvres de Theophanis et l’ apprenti¬ssage possible près de ce grand peintre crétois. L’ influence de l’ iconographie et du style de Theophanis qui s’ applique aux nefs centrales cidessus est appa¬rente à la décoration des nefs centrales des monastères Dionisiou (1547), Megalou Meteorou (1552), Dousikou (1557), Rousanou(1560) et Dochiariou (15¬68).

Η μονή Ρουσάνου είναι ένα από τα έξι μοναστήρια των Μετεώρων. Η πρώ¬τη οργάνωση του βίου στη μονή αρχίζει στα μέσα του 14ου αιώνα. Η ονομασία της οφείλεται είτε στην καταγωγή του κτήτορα, ή από τον πρώτο οικιστή του βράχου, ή από τον χορηγό της διακόσμησης ιερομοναχό Αρσένιο. Από την ίδρυσή της είναι αφιερωμένη στη Μεταμόρφωση του Κυρίου. Κτήτορες της μονής υπήρξαν οι δύο αδελφοί μοναχοί Μάξιμος και Ιωάσαφ από τα Ιωάννινα, που έρχονται στα Μετέωρα να μονάσουν. Το καθολικό ανήκει στον αγιορειτικό τύπο, που είναι ο δικιόνιος σταυροειδής εγγεγραμμένος τύπος με κόγχες στους χορούς και λιτή. Ο εικονογραφικός διάκοσμος χρονολογείται στα 1560 και διατηρείται σε καλή κατάσταση. Στο εικονογραφικό πρόγραμμα του τρούλου και του ιερού βήματος αναπτύσσονται θέματα δογματικού και ευχαριστιακού χαρακτήρα. Στον κυρίως ναό αναπτύσσονται σκηνές από το Δωδεκάορτο, τα Πάθη, από τα γεγονότα μετά την Ανάσταση, τα Θαύματα και την Διδασκαλία του Χριστού, σκηνές από το βίο της Θεοτόκου και μεμονωμένες μορφές αγίων. Η λιτή διακοσμείται με τους Αίνους, μαρτύρια αγίων και την Δευτέρα Παρουσία. Ο εικονογραφικός διάκοσμος του καθολικού εντάσσεται στην εικονογραφική και καλλιτεχνική παράδοση της κρητικής σχολής. Η εικονογραφία των σκηνών ανάγεται σε παλαιολόγεια εικονογραφικά σχήματα του 14ου και 15ου αιώνα, όπως στην εικόνα του «Επί σοι χαίρει» του Βυζαντινού Μουσείου Αθηνών και στην εικόνα της Δέησης του Νικολάου Ρίτζου στο Σεράγεβο. Καθοριστική επίδραση στην τέχνη του ζωγράφου μας άσκησαν οι τοιχογραφίες των καθολικών Αναπαυσά, Λαύρας, Σταυρονικήτα, Διονυσίου, Μεγάλου Μετεώρου, Δουσίκου. Οι συνθέσεις και οι μεμονωμένες μορφές του καθολικού της μονής Ρουσάνου αναγνωρίζονται στα παραπάνω καθολικά και επαναλαμβάνονται στο καθολικό της μονής Δοχειαρίου. Οι συνθέσεις χαρακτηρίζονται για την ευρυθμία στην οργάνωση, την αφηγηματική λιτότητα, το συγκρατημένο ύφος, την ισόρροπη και συμμετρική διάταξη στο χώρο. Τα πρόσωπα πλάθονται τονικά, με σκοτεινούς τόνους για το βάθος και λεπτά λευκά φώτα, που αποδίδονται με παράλληλες λευκές γραμμές. Η τέχνη του ζωγράφου της μονής Ρουσάνου συνδέεται εικονογραφικά και τεχνοτροπικά με σειρά μνημείων, που συνδέονται ή έχουν αποδοθεί στο ζωγράφο Τζώρτζη. Κατά την γνώμη μου ο διάκοσμος του καθολικού της μονής Ρουσάνου μπορεί να προσγραφεί στην καλλιτεχνική δραστηριότητα του Τζώρτζη ή του εργαστηρίου του.