Η οικοδόμηση της ειρήνης στο πλαίσιο των ηνωμένων εθνών: νομική ερμηνεία και θεμελίωση

Abstract

Since the end of the Cold War international community has faced a surge of civil wars, humanitarian crises, and gross human rights violation. Similarly, UN turned its attention and focus from interstate to intrastate conflicts. Furthermore, the collapsed state and the need for its reconstruction, constitute another challenge that UN faces. While, during the Cold War, the peacekeeping operation’s main scope was to monitor borders and establish buffer zones after the agreement of ceasefires, missions since the end of the Cold War have become more complex and multidimensional, including not only military but also, civilian, political and humanitarian tasks. In the early 1990s, the then United Nations Secretary-General Boutrso-Boutros Ghali in his 1992 Agenda for Peace introduced the term peacebuilding as an action to identify and support structures which will tend to strengthen and solidify peace in order to avoid a relapse into conflict. The aim of the present thesis was the legal analysis and foundation of the UN peacebuilding operations. This study consists of four main chapters. Firstly, we examined the proposed terminology and the definitions given for peace operations. Then we presented the evolution and main features of peacebuilding operations. UN peacebuilding operations get involved in a range of activities such as reconstruction of states institution, rebuilding rule of law, security sector reform, democratizing society, and underpinning socio-economic development. Furthermore, we analyzed the normative and legal basis for the UN peacebuilding operations that took place in the second part of this study. For this scope, we analyzed the constitutional dimensions of the UN Charter and the powers of the Security Council under Chapter VII of the UN Charter. Within this Chapter, Article 41 constitutes the legal basis for peacebuilding operations, especially for transitional administration, such as in the cases of Kosovo and East-Timor. We also examined the structure and functioning of peacebuilding operations. The realization of post-conflict reconstruction requires the involvement of a huge number of external and internal actors that participate in a variety of different fields (economic, political, social, humanitarian) and levels as well (international, regional, sub-regional, national, local). In the last chapter we assed the effectiveness of UN peacebuilding operations by comparing the outcomes in 14 cases. The UN missions in Namibia, El Salvador, Sierra Leone, Somalia, Bosnia, Kosovo and East-Timor constitute some examples of the evolution and transformation of peace operations in terms of the number, range, complexity and cost

Οι ειρηνευτικές επιχειρήσεις των Ηνωμένων Εθνών έχουν απασχολήσει κατά καιρούς τη θεωρία του διεθνούς δικαίου και των διεθνών σχέσεων και απέκτησαν αυξημένο ενδιαφέρον με το τέλος του ψυχρού πολέμου, όταν η μεταδιπολική αφύπνιση των Ηνωμένων Εθνών, η ανακαινισμένη λειτουργία του Συμβουλίου Ασφαλείας και η πολυπλοκότητα των μεταψυχροπολεμικών συγκρούσεων επέδρασαν καταλυτικά στη φυσιογνωμία τους. Οι νεότερες ειρηνευτικές επιχειρήσεις μετατοπίζουν τις αποστολές των Ηνωμένων Εθνών από την παραδοσιακή τεχνική της διατήρησης της ειρήνης στη διαδικασία της μεταπολεμικής (αν)οικοδόμησης της ειρήνης. Η παρούσα μελέτη επεδίωξε να αποτυπώσει με νομικούς όρους την πραγματικότητα αυτή και να την προσεγγίσει, καταγράφοντας τη δυναμική των ειρηνευτικών επιχειρήσεων, όπως επίσης τις θεσμικές και κανονιστικές προεκτάσεις της λειτουργίας τους. Σκοπός της διατριβής ήταν η νομική ερμηνεία και θεμελίωση των επιχειρήσεων οικοδόμησης της ειρήνης στο πλαίσιο των Ηνωμένων Εθνών. Η ύλη της παρούσας μελέτης διαρθρώνεται σε δύο μέρη και τέσσερα κεφάλαια. Προτάσσονται εισαγωγικές παρατηρήσεις που αφενός καλύπτουν συνοπτικά το αντικείμενο της μελέτης και αιτιολογούν το διάγραμμα της ύλης, και αφετέρου παρέχουν εννοιολογικές αποσαφηνίσεις κρίσιμων όρων για τις ειρηνευτικές επιχειρήσεις, που εξυπηρετούν την καλύτερη παρακολούθηση και κατανόηση της παρούσας μελέτης. Στο πρώτο μέρος της διατριβής παρουσιάζεται η εξελικτική πορεία των ειρηνευτικών επιχειρήσεων μέχρι την εμφάνιση των επιχειρήσεων οικοδόμησης της ειρήνης. Υπό το πρίσμα αυτό, το πρώτο μέρος φιλοδοξεί να παρουσιάσει και να αναδείξει τη διαδραστική σχέση ανάμεσα στις ειρηνευτικές επιχειρήσεις και το ευρύτερο διεθνοπολιτικό πλαίσιο εντός του οποίου αυτές λαμβάνουν χώρα και εξελίσσονται διαρκώς. Προς τον σκοπό αυτό, καταγράφονται και αναλύονται με τρόπο διεπιστημονικό, μέσα από τα πεδία των διεθνών σχέσεων και του διεθνούς δικαίου, οι αλλαγές που συντελέστηκαν στο διεθνές περιβάλλον κατά τη διάρκεια της ψυχροπολεμικής και της μεταψυχροπολεμικής περιόδου καθώς και ο τρόπος με τον οποίο αυτές επέδρασαν στην εξέλιξη των ειρηνευτικών επιχειρήσεων και την εμφάνιση των επιχειρήσεων οικοδόμησης της ειρήνης. Η επισκόπηση αυτή διευκολύνει περαιτέρω την θεσμική και κανονιστική ανάγνωση των επιχειρήσεων peacebuilding που λαμβάνει χώρα στο δεύτερο μέρος της παρούσας μελέτης. Τα μορφολογικά χαρακτηριστικά, η επιχειρησιακή λειτουργία και ιδίως οι δυνατότητες και τα όρια δράσης των ειρηνευτικών επιχειρήσεων εξαρτώνται από το ερμηνευτικό και λειτουργικό πλαίσιο εντός του οποίου καλείται κάθε φορά να λειτουργήσει ο Οργανισμός των Ηνωμένων Εθνών. Έτσι, εξετάζονται διαδοχικά η νομική φύση και ερμηνεία του Χάρτη, ο θεσμικός χαρακτήρας του ΟΗΕ, το εύρος και η έκταση των εξουσιών του Συμβουλίου Ασφαλείας και ο τρόπος με τον οποίο όλα αυτά επιδρούν στο πεδίο των επιχειρήσεων peacebuilding. Ακόμη παρουσιάζεται η δομή, η οργάνωση και η λειτουργία των ειρηνευτικών επιχειρήσεων. Η διατριβή ολοκληρώνεται με την επιχειρησιακή αξιολόγηση των επιχειρήσεων οικοδόμησης της ειρήνης. Αρχικά παρουσιάζονται εκείνες οι περιπτώσεις όπου ο Οργανισμός των Ηνωμένων Εθνών αναλαμβάνει κυρίως εποπτικό ή/και υποστηρικτικό ρόλο μετασυγκρουσιακής βοήθειας συμβάλλοντας στην εφαρμογή ειρηνευτικών συμφωνιών, ενώ στη συνέχεια εξετάζονται οι επιχειρήσεις οικοδόμησης της ειρήνης που αναλαμβάνουν την μεταβατική διοίκηση κρατών ή εδαφών.