Το νομικό πλαίσιο που διείπε την άσκηση του ιατρικού επαγγέλματος στην αρχαιότητα

Abstract

The goal of this research is the investigation of written and non written laws compiled the legal framework of medical function on Hellenic field in various eras from the appearance of the greek lace until the first century A.D. is examined specifically until the conquest of the last remaining Hellenistic kingdom by Romans. The practice of medicine throughout history seems to evolve with justice. It is included into the field of culture and their evolution is placed into a civil social religious and application environment. However, it cannot be examined by a local perspective without apprehension of the cultural level held by the examined race and historic instance. I have separated antiquity into the following historic eras in order to accomplish the presenting research. A. Prehistoric Era: 1) Stone age, 2) Copper age, Β. Ancient History: 1) Geometric period (11th-8th cent Β.C.), 2) Archaic period (8th-begin of 5th cent Β.C.), 3) Classic period (begin of 5th cent Β.C.- 323 Β.C.), 4) Hellenistic period (323- 30 Β.C.), 5) Roman occupation (30 Β.C.-330 or 395 A.D.) On the first part, a short historic path is presented and the social politic and cultural conditions in various spots into greek territory are recorded in each age that medicine’s evolution took place. On the second part the growth of medicine as a science is examined by viewing incidents of medical activities and evolution of justice concerning lawship about medical function throughout ancient hellenic territory and history. Discussion is raised based on the foundings. By thorough examination of several historic eras we can reach the verdict that apart from a few memorable exceptions like Drakon’s laws, Lykourge;s laws and later Roman justice, no legal frame concerning laws on medical education practice and retribution of malpracticians existed. Before medicine acquired its scientific autonomy on Hippociates’s era no malpractice could be considered as blamable mistake. That is because of mysticism and theocratic beliefs were prevailing at the time. However, rules of deontology which from Hippocrates and thereafter were coded existed. Nevertheless, the absence of legal punishment (penalties fees) related to them and their harassment did not help into the recognition of a harmful action as step outside law. To summarize, generally the only serious malpractice’s punishment during these historic ages was a negative fame which was plaguing the individual’s financial situation.

Με την παρούσα έρευνα γίνεται προσπάθεια να εξερευνηθεί ο απέραντος τομέας της αρχαίας ιατρικής στην Ελλάδα. Εξετάζεται το σύνολο των κανόνων, γραπτών και άγραφων που καθόριζαν το νομικό πλαίσιο της άσκησης του ιατρικού λειτουργήματος στον ελλαδικό χώρο και σε διάφορες περιόδους της αρχαιότητας από την εμφάνιση της ελληνικής φυλής μέχρι τον 1° αιώνα π.Χ. και συγκεκριμένα μέχρι την κατάκτηση και του τελευταίου ελληνιστικού βασιλείου από τους Ρωμαίους. Η άσκηση της ιατρικής και το δίκαιο αποτελούν τομείς πολιτισμού και η εξέλιξή τους εντάσσεται σε ένα πολιτικό, κοινωνικό, θρησκευτικό και θεσμικό περιβάλλον και δεν μπορεί να εξετασθούν μεμονωμένα χωρίς να κατανοηθεί παράλληλα το πολιτισμικό επίπεδο του λαού και η ιστορική χρονική στιγμή. Για την πραγματοποίηση της παρούσας έρευνας διαχώρισα την αρχαιότητα στις παρακάτω ιστορικές περιόδους: Α. Προϊστορική Εποχή: 1) Εποχή του Λίθου, 2) Εποχή του χαλκού, Β. Αρχαία ιστορία: 1) Τα γεωμετρικά χρόνια (11ο - 8ο αι. π.Χ.), 2) Τα αρχαϊκά χρόνια (8ο - αρχές 5ου αι. π.Χ.), 3) Τα κλασικά χρόνια (αρχές 5ου αι. - 323 π.Χ ), 4) Τα ελληνιστικά χρόνια (323 - 30 π.Χ.), 5) Ρωμαιοκρατία (30 π.Χ. 330 ή 395 μ.Χ.) η έρευνα σταματάει στον 1ο αι. π.Χ. Στο πρώτο μέρος παρουσιάζεται μια περιληπτική ιστορική διαδρομή και καταγράφονται οι κοινωνικοπολιτικές και πολιτιστικές συνθήκες στις διάφορες περιοχές του ελληνικού χώρου σε κάθε χρονική περίοδο για να ενταχθεί η ιατρική στο πολιτισμικό πλαίσιο μέσα στο οποίο αναπτύχθηκε. Στο δεύτερο μέρος εξετάζουμε την ανάπτυξη της ιατρικής, επιστήμης, και την εξέλιξη του δίκαιου που ίσχυε στην άσκηση του ιατρικού επαγγέλματος σε κάθε χρονική περίοδο και γίνεται συζήτηση επί των ευρημάτων. Από την εξέταση των επιμέρους ιστορικών περιόδων προκύπτει το συμπέρασμα ότι δεν υπήρχαν θεσμοθετημένοι κανόνες -για την εκπαίδευση, την άσκηση του επαγγέλματος και την απόδοση ευθύνης στους ιατρούς για τα ιατρικά τους σφάλματα έκτος μεμονωμένων εξαιρέσεων (Δρακόντειοι νόμοι, νόμοι Λυκούργου, ρωμαϊκό δίκαιο υστέρων χρόνων). Δεν μπορούν να νοηθούν τιμωρητέα ιατρικά λάθη πριν η ιατρική γίνει αυτόνομη επιστήμη την εποχή του Ιπποκράτη διότι μέχρι τότε επικρατούσε ο μυστικισμός και η θεοκρατική αντίληψη. Ωστόσο, υπήρχαν δεοντολογικοί κανόνες που από τον Ιπποκράτη και μετά κωδικοποιήθηκαν χωρίς όμως να συνοδεύονται από θεσπισμένες τιμωρίες (ποινές) για την παράβαση τους. Η τιμωρία του γιατρού ήταν η απόκτηση κακής φήμης που είχε δυσμενή επίπτωση στην άσκηση του λειτουργήματος του.