Χωρικές επιπτώσεις συστήματος μεταφορών: εφαρμογή στην ευρύτερη περιοχή της Νοτιο-Ανατολικής Ευρώπης

Abstract

The present PhD thesis was conducted during a period of great significance for the region of South East Europe. On the one hand, the wider region of South East Europe is under gradual accession to the European Union, a fact that comprises a milestone in the process of detachment from the development structures of the ex-socialistic economies and in the stabilization of socio-economic conditions after the recent political turmoil. On the other hand, the global financial crisis seems to have negative effects on the European enlargement and the socio-economic development of the European Union in general. These effects are focused mainly on the diminishment of competitiveness for the stronger economies and the decrease of development perspectives for the weaker ones. Furthermore, in the context of the European transport policies as well as the policies for the promotion of territorial cohesion and socio-economic convergence, it is emphasized the importance of the balanced development of transport infrastructure and the promotion of sustainable mobility. According to this approach, the main objective of the thesis is the examination of the interaction between the development of the transport system in the wider region of South East Europe and the process of convergence in respect to the specific historical period and the main characteristics of the study area. The research is based on the analysis and assessment of the interaction between spatial, socio-economic and transportation features at the national and European level. The paper comprises: the theoretical background for the interaction between transport and spatial and socio-economic development, the review of main policies concerning transport development and the promotion of cohesion, the assessment of the multimodal transport system and the accessibility by freight road transport for South East Europe, the synthesis of the results, the extraction of conclusions and the presentation of suggestions for the future continuation of research activity but also the upgrade of the study area’s transport system with the purpose of strengthening the prospect of convergence. The assessment of the multimodal transport system is obtained through the development and application of an indicator system whereas the accessibility changes are estimated using a gravity model which was developed in the context of the present thesis. For the synthesis of the results and the extraction of conclusions a SWOT analysis is implemented. According to the results of the present PhD thesis it is concluded that the mobility level in the countries of South East Europe is very low in comparison to the rest of Europe while the transport system of the study area presents certain competitive advantages that could be exploited in the future. Finally, it is proposed the continuation of the activity in the specific research field by enhancing the methodology presented in the thesis with a cross-scientific approach

Η περίοδος κατά την οποία έγινε η εκπόνηση της παρούσας διδακτορικής έρευνας αποτελεί μία περίοδο μεγάλης ιστορικής σημασίας για την Νοτιο-Ανατολική Ευρώπη. Από τη μία πλευρά, οι χώρες της ευρύτερης περιοχής βρίσκονται σε μία σταδιακή πορεία σύγκλισης με την Ευρωπαϊκή Ένωση που σηματοδοτεί την οριστική απομάκρυνση από τις παλαιότερες δομές ανάπτυξης των σοσιαλιστικά οργανωμένων οικονομιών και την σταθεροποίηση των κοινωνικο-πολιτικών συνθηκών μετά από τις αναταράξεις και τις πολεμικές συρράξεις των τελευταίων δεκαετιών του προηγούμενου αιώνα. Από την άλλη πλευρά, η εν λόγω πορεία σύγκλισης, καθώς και η γενικότερη αναπτυξιακή πορεία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, φαίνεται να παρεμποδίζεται από την ανάδειξη των συνθηκών της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης, οι αρνητικές συνέπειες της οποίας επικεντρώνονται στη μείωση της ανταγωνιστικότητας στις ισχυρές οικονομίες και στη συρρίκνωση των συντελεστών ανάπτυξης στις ασθενέστερες οικονομίες. Παράλληλα, στο πλαίσιο των σύγχρονων Ευρωπαϊκών πολιτικών για την ανάπτυξη των μεταφορών, την προώθηση της εδαφικής συνοχής και την ενίσχυση της κοινωνικο-οικονομικής σύγκλισης τονίζεται η συμβολή της ορθολογιστικής ανάπτυξης των μεταφορικών υποδομών και ο κεντροβαρικός ρόλος της προώθησης των αρχών της βιώσιμης κινητικότητας. Σύμφωνα με τα παραπάνω, το βασικό κίνητρο για την εκπόνηση της διδακτορικής έρευνας είναι να εξεταστεί η αλληλεπίδραση της ανάπτυξης του συστήματος μεταφορών με την πορεία Ευρωπαϊκής σύγκλισης των χωρών της Νοτιο-Ανατολικής Ευρώπης τη συγκεκριμένη ιστορική περίοδο και με βάση τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της περιοχής μελέτης. Η εξέταση βασίζεται στην ποιοτική ανάλυση και στην αποτίμηση των χωρικών και κοινωνικο-οικονομικών αλληλεπιδράσεων του πολυτροπικού συστήματος μεταφορών σε εθνικό και διευρωπαϊκό επίπεδο. Η εργασία περιλαμβάνει: την περιγραφή του θεωρητικού υπόβαθρου σχετικά με την αλληλεπίδραση των μεταφορών με την χωρική και κοινωνικο-οικονομική ανάπτυξη, την ανασκόπηση των βασικών Ευρωπαϊκών πολιτικών για την ανάπτυξη των μεταφορών και την προώθηση της συνοχής, την αποτίμηση του πολυτροπικού συστήματος μεταφορών και των συνθηκών προσπελασιμότητας για τις οδικές εμπορευματικές μεταφορές στην Νοτιο-Ανατολική Ευρώπη, τη σύνθεση των αποτελεσμάτων και την εξαγωγή συμπερασμάτων καθώς και την παρουσίαση προτάσεων τόσο για την εξακολούθηση της ερευνητικής δραστηριότητας σε τομείς συναφείς με το αντικείμενο της έρευνας όσο και για την αναβάθμιση του συστήματος μεταφορών με στόχο την προώθηση της σύγκλισης στις χώρες της Νοτιο-Ανατολικής Ευρώπης. Η αποτίμηση του πολυτροπικού συστήματος μεταφορών επιτυγχάνεται με την ανάπτυξη και εφαρμογή ενός συστήματος δεικτών ενώ για την αποτίμηση των συνθηκών προσπελασιμότητας αναπτύσσεται και εφαρμόζεται ένα υπόδειγμα βαρύτητας. Η σύνθεση των συμπερασμάτων περιλαμβάνει εκτός των άλλων μία ανάλυση Δυνατοτήτων, Αδυναμιών, Ευκαιριών και Απειλών για το σύστημα μεταφορών της περιοχής μελέτης και τη συμβολή του στην ενίσχυση των προοπτικών ανάπτυξης και συνοχής. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της διδακτορικής διατριβής, οι συνθήκες κινητικότητας στην Νοτιο-Ανατολική Ευρώπη εμφανίζονται σαφώς υποβαθμισμένες σε σχέση με την υπόλοιπη Ευρωπαϊκή Ένωση ενώ το σύστημα μεταφορών της περιοχής παρουσιάζει κάποια ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα που μπορούν να αξιοποιηθούν μελλοντικά. Σχετικά με την εξακολούθηση της σχετικής ερευνητικής δραστηριότητας προτείνεται η ενίσχυση της χρησιμοποιούμενης μεθοδολογίας μέσω της διεπιστημονικής προσέγγισης