Η αγγλοφωνία στη Γαλλία και στη Γερμανία: γεωπολιτισμική ανάλυση στην πρώτη δεκαετία του 21ου αιώνα

Abstract

The thesis investigates the attempt on the part of the two major Anglo-Saxon powers (USA and Great Britain) to exert power influence through their language and culture in France and Germany, especially in the aftermath of the Iraqi war in 2003. This attempt turns out to be unsuccessful since English language learning does not lead to the two continental states’ positive stance and acceptance of US policy in major international issues. This is explained by various factors, such as the two nation states’ power in economic, political and cultural terms, their strong national and cultural identities, their utilitarian approach towards foreign language learning as well as the status of English as a foreign language within the national education system and the existence of an institutional framework for the protection of national language use as is the case with France. Furthermore, the policy of “cultural exemption” that permits EU member states to restrict cultural imports of non-European audiovisual products and the practice of dubbing audiovisual products as an ethnocentric adaptation of the “foreign” to the target country’s cultural values, as a process of eliminating “foreignness” and mitigating the power of the source country’s cultural images, contribute greatly to the moderation of the power of Anglophony. Thus, a great power’s policy aiming at gaining influence over other nation states cannot rely exclusively, but only partly, on a language penetration strategy. Also, a great power should not use cultural diplomacy as a circumstantial ideological facilitator of its foreign policy but integrate it instead.

Αντικείμενο της παρούσας διατριβής είναι η προσπάθεια άσκησης επιρροής της ισχύος των κορυφαίων αγγλοσαξονικών δυνάμεων, ΗΠΑ και Μεγάλης Βρετανίας, μέσω της γλώσσας και του πολιτισμού τους στη Γαλλία και τη Γερμανία, με αφορμή τη ρήξη των διατλαντικών σχέσεων εξαιτίας του Πολέμου στο Ιράκ το 2003. Η προσπάθεια αυτή κρίνεται μάλλον ανεπιτυχής, υπό την έννοια ότι η εκμάθηση της αγγλικής ως ξένης γλώσσας δεν οδηγεί στην αυτόματη υιοθέτηση θετικής στάσης και αποδοχής της πολιτικής των ΗΠΑ σε κορυφαία ζητήματα διεθνούς πολιτικής. Παράγοντες που εξηγούν την ανεπιτυχή αναπαραγωγή ισχύος μέσω της γλωσσικής διείσδυσης, είναι το μέγεθος της ισχύος των δύο κρατών σε οικονομικούς, πολιτικούς και πολιτισμικούς όρους, η ισχυρή εθνική και πολιτιστική ταυτότητα και η εργαλειακή/ωφελιμιστική προσέγγιση της εκμάθησης της ξένης γλώσσας, καθώς επίσης και άλλοι παράγοντες, όπως η θέση (status) της αγγλικής ως ξένης γλώσσας στο εκπαιδευτικό σύστημα και η ύπαρξη θεσμικού πλαισίου για την προστασία της χρήσης της εθνικής γλώσσας, όπως συμβαίνει στην περίπτωση της Γαλλίας. Επίσης, η πολιτική της «πολιτιστικής εξαίρεσης», που επιτρέπει στα κράτη -μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης να θέτουν περιορισμούς στις εισαγωγές πολιτιστικών (οπτικοακουστικών) προϊόντων μη ευρωπαϊκής προέλευσης και η οπτικοακουστική πρακτική της μεταγλώττισης ως εθνοκεντρικής αναγωγής/προσαρμογής του ξένου στις πολιτισμικές αξίες της χώρας φιλοξενίας, απομάκρυνσης της ξενικότητας και μετριασμού της ισχύος των πολιτισμικών εικόνων, υποστηρίζεται ότι επικουρικά μετριάζουν την ισχύ της αγγλοφωνίας. Συνεπώς, μια πολιτική επιρροής, ειδικά Μεγάλης Δύναμης, δεν μπορεί να βασίζεται αποκλειστικά και μόνο, παρά μόνο επικουρικά, στη στρατηγική της γλωσσικής διείσδυσης. Η δε άσκηση της πολιτιστικής διπλωματίας από πλευράς μιας Μεγάλης Δύναμης δεν πρέπει να γίνεται με σκοπό τη συγκυριακή ιδεολογική διευκόλυνση της εξωτερικής της πολιτικής αλλά να αποτελεί αναπόσπαστο μέρος αυτής.