L’ heroine revoltee et le mythe grec modernise

Abstract

Η διδακτορική διατριβή με θέμα Η επαναστατημένη ηρωΐδα και ο αρχαίος ελληνικός μύθος εκσυγχρονισμένος αποτελείται από δύο μεγάλα κεφάλαια που προσυπογράφουν την ανεκτίμητη προσφορά των μεγάλων τραγικών ποιητών, στον παγκόσμιο πολιτισμό. Πράγματι, η διαχρονικότητα των αρχαίων αριστουργημάτων του Αισχύλου (Χοηφόροι), του Σοφοκλή (Αντιγόνη, Ηλέκτρα) και του Ευριπίδη (Μήδεια, Ηλέκτρα) είναι εμφανής στο ιστορικά επηρεασμένο γαλλικό θέατρο του 20ου αιώνα με έργα των Jean Giraudoux (Ηλέκτρα, 1937), Jean Anouilh (Αντιγόνη, 1942, Μήδεια, 1946), Jean-Paul Sartre (Οι Μύγες, 1943) και Marguerite Yourcenar (Ηλέκτρα ή η πτώση των προσωπείων, 1954), ενώ έχουν, για κοινό γνώμονα, την επαναστατημένη γυναικεία μορφή. Έτσι, το πρώτο κεφάλαιο, με τις φιλοσοφικές αντιλήψεις των Hegel, Nietzsche και Camus, αφιερώθηκε στην έννοια της εξέγερσης στις αρχαίες και σύγχρονες ξεχωριστές μυθικές ηρωΐδες (Αντιγόνη, Μήδεια, Ηλέκτρα, Κλυταιμνήστρα), η οποία οδηγεί αναπόφευκτα σε έναν παραλληλισμό με το πρότυπο και στη διατύπωση ότι αυτά τα τολμηρά γυναικεία πρόσωπα συνεχίζουν να επαναστατούν μέσα από πολύμορφες δραματικές καταστάσεις και να κλέβουν τις εντυπώσεις με αστείρευτο πάθος για δικαιοσύνη και για εκδίκηση. Το δεύτερο κεφάλαιο μελετά τα στοιχεία των έργων που προσφέρονται για σκηνική εκμετάλλευση, χάρη στον σκηνοθέτη ο οποίος βασίζεται αρχικά στο κείμενο για ναδώσει το δικό του στίγμα. Εξάλλου, το δράμα είναι μια τέχνη αναπαραστατική, όπου η σωστή «χημεία» μεταξύ κειμένου και σκηνής αποτελεί βασική προϋπόθεση για να μπορέσει μια παράσταση να ανέβει και να αγγίξει τον πιο απαιτητικό θεατή. Σε αυτό συμβάλλουν όλα τα στοιχεία του θεάτρου, όπως το σκηνικό, ο φωτισμός, τα σκηνικά αντικείμενα, το θεατρικό κοστούμι, η κίνηση του ηθοποιού, τα τεχνικά εφέ, που αποτελούν ένα είδος παραγλωσσικών σημείων. Αξίζει όμως να σημειωθεί ότι οι σύγχρονοι δραματουργοί, οι οποίοι σεβάστηκαν τα μοντέλα της έμπνευσης τουςεφόσον σπανίως παρέκκλιναν από τα γνωστά γεγονότα, θέλησαν, με αναχρονισμούς και ποικίλες μορφές θεατρικότητας, να εκφράσουν την ιδεολογία τους σε αυτά τα κείμενα που υλοποιούν την επιστροφή του τραγικού καθώς και την μοναδικότητα του.

L'héroïne révoltée et le mythe grec modernisé est divisée en deux grands chapitres. Le premier - La révolte et les héroïnes mythiques - traite de la révolte d'un point de vue théorique à travers la pensée philosophique de Hegel, Nietzsche et Camus qui s'assimile, ensuite, aux personnages féminins les plus caractéristiques tells qu'Antigone, Médée, Electre et Clytemnestre. En France, l'expérience traumatisante des deux Grandes Guerres éveille un violent sentiment de «révolte» qui conduit les écrivains à mener une réflexion sur la liberté et la responsabilité humaines. Il est évident qu'en passant par Eschyle (Les Choéphores), Sophocle (Antigone, Electre) et Euripide (Médée, Electre), notre étude des personnages féminins dans les pièces de Jean Giraudoux (Electre, 1937), Jean Anouilh (Antigone, 1942, Médée, 1946), Jean-Paul Sartre (Les Mouches, 1943), Marguerite Yourcenar (Electre ou la chute des masques, 1954) aboutit à un parallélisme avec l'oeuvre originale et une observation généralisée des textes étudiés, où, selon les circonstances, la révolte diffère d'une héroïne obstinée à l'autre. En effet, chez Antigone, qui refuse de transiger, la révolte se tourne contre le personnage révolté lequel engendre la mort d'Hémon et de la reine Eurydice ; chez Médée, poussée à l'infanticide par la tromperie de Jason, elle heurte l'héroïne et porte, à la fois, sur celui qui en est la cause; alors que chez Electre, assoiffée de justice et de vengeance, la révolte est dirigée contre les meurtries d'Agamemnon, en l'occurrence Clytemnestre et Égisthe. Quant au second chapitre - Le texte et la «révolte» scénique -, il comprend le passage du texte à la scène et est consacré à une approche des pièces modernes étudiées au niveau dramaturgique, en tenant toujours compte de leur modèle antique. L'analyse des éléments liés à la représentation dans les pièces d'inspiration antique a montré que les chefs-d'oeuvre de l'Antiquité ont été incrits au patrimoine de l'humanité qui en a fait des spectacles contemporains. La règle des trois unités - à l'exception des Mouches -, le décor, l'éclairage, les costumes, les objets-accessoires visibles ou invisibles, les bruits, les gestes et les symboles en tout genre créent une atmosphère qui renforce, dans la plupart des cas, la théâtralité. Loin de la grandeur antique, le théâtre mythique du XXe siècle, avec, entre autres, ses anachronismes et les différentes formes de théâtre dans le théâtre, parvient à s'imposer encore de nos jours grâce aux dramaturges et aux metteurs en scène qui continueront à en retrouver les vertus séculaires.