Ο ρόλος των αγγειοδραστικών παραγώγων του αραχιδονικού οξέος στη λιπιδική υπεροξείδωση των ουραιμικών ασθενών

Abstract

Introduction: Arachindonic acid (a.a.), a multi-unsaturated fatty acid that consists of 20 atoms of carbon and 4 double bonds, is found mainly in the phospholipids of the cellular membranes of the tissues, from where it is freed by the activation of phospholipase A₂. A.a. is metabolized into its potent biological products, in a different way from tissue to tissue, mainly through the action of cyclooxygenases (COX-I and COX-ΙΙ), however, through its non-enzymic lipid peroxidation as well, as was recently found. The most important vasoactive derivatives of a.a. which are induced by the action of COX-I and COX-ΙΙ are the eicosanoids hormones: a) Prostaglandine Ε₂ (PGE₂), a vasodilative local hormone that regulates the hemodynamic parameters of the kidneys, b) Prostacycline Ι₂ (PGI₂), a hormonal vasodilative biomolecule, produced in the endothelium of the vessels and related with their atheromatosis, c) Thromboxane Α₂ (ΤΧΑ₂), a hormonal vasocontractive biomolecule which is produced by the platelets, causes their accumulation and is related with pathological conditions that result to their activation. The most important product of a.a. which derives from its non-enzymic lipid peroxidation is 15-F₂t-Isoprostane (15-F₂t-IsoP), a powerful vasocontractive biomolecule of the kidneys, which belongs to the family of F₂-isoprostanes with 64 diastereoisomere. The vasoactive derivatives of a.a. which are due to the action of cycloxygenases, and those produced by its non-enzymic peroxidation, are probably interrelated and play a role in the lipid peroxidation in the uremic patients. The aim of this study was to investigate the role of the vasoactive eicosanoids hormones, derivatives of a.a., in the lipid peroxidation in chronic uremic patients and examine the possible relation between its enzymic and non-enzymic derivatives in the lipid peroxidation in the above-mentioned patients. Material and methods: We have studied 135 uremic patients with different severity of renal failure, 85 men and 50 women, and 35 normal controls, 25 men and 10 women. The healthy individuals were divided into two groups, the first group (N.C.) and the second group (N.C./I.F.). Group N.C. consisted of 29 healthy subjects, 19 men and 10 women, aged 46,5±9,4 years, and group N.C./I.F. consisted of 6 healthy subjects, men aged 47,7±5,9 years, in which as biologically examined fluid we used – besides the plasma – the intracellular fluid (I.F.) of the muscles as well. The uremic patients were divided into six groups: the first group (CRF₁), the second CRF₂, the third CRF₃, the fourth ΤΝ, the fifth ΤΝ/ΕRG and the sixth ΤΝ/I.F. Group CRF₁ consisted of 22 patients, 13 males and 9 females, aged 57,6±9,4 years, with Chronic Renal Failure (CRF) and creatinine clearance 90-60 ml/min. Patient group CRF₂ consisted of 34 patients, 21 men and 13 women, aged 63,0±11,2 years, with CRF and creatinine clearance 60-30 ml/min. Patient group CRF₃ consisted of 29 patients, 16 men and 13 women, aged 64,0±13,0 years, with CRF and creatinine clearance 30-15 ml/min. Group ΤΝ consisted of 31 patients, 21 men and 10 women, aged 58,9±15,8 years, with creatinine clearance ≤ 5,0 ml/min, who were on chronic periodic hemodialysis 3 times a week for time period of 4 hours each time. Patient group ΤΝ/ΕRG consisted of 13 patients, 8 men and 5 women, aged 60,1±9,8 years, who participated in a physical training programme using a special stationary bicycle during their hemodialysis, for at least six months. Patient group ΤΝ/I.F. consisted of 6 men aged 52,3±6,2 years who were on chronic periodic hemodialysis; besides the plasma, the intracellular fluid (i.f.) of the muscles of the patients examined was used as biologic fluid for the measurement of 15-F₂t-IsoP (8-iso-PGF₂ₐ). In healthy controls, as well as in uremic patients, the plasma levels of 15-F₂t-IsoP, thromboxane Β₂ (ΤΧΒ₂), PGE₂, the stable derivative of PGI₂, 6-keto-PGF₁ₐ, vitamin E and the blood serum levels of the Total Antioxidative Ability (T.A.A.), as well as the 15-F₂t-IsoP levels in the muscle I.F. (in the group N.S./I.F. and ΤΝ/IF), were calculated by using modern biochemical and endocrine methods. Results: According to the measurements of the biochemical-endocrinological parameters that we studied, we found that: Α. In normal controls of Group N.C. the levels in the plasma or the blood serum. 1) of 15-F₂t-IsoP were 47,11±32,25 pg/ml, 2) of ΤΧ Β₂ 88,22±45,27 pg/ml, 3) of PGE₂ 6,59±1,87 pg/ml, 4) of 6-keto-PGF₁ₐ 177,00±106,55 pg/ml, 5) of vitamin Ε 31,09±6,16 μmol/l, 6) of T.Α.A. 1,05±0,08 mmol/l. Β. In the normal controls of group N.C./Μ.Υ. the 15-F₂t-IsoP plasma levels were 25,6±5,1 pg/ml and in the IF 21,1±4,1 pg/ml. C. In patients with creatinine clearance 90-60 ml/min in group CRF1 the levels in the plasma and in the blood serum. 1) of 15-F₂t-IsoP were 259,73±62,11 pg/ml, 2) of ΤΧ Β₂ 279,10±48,29 pg/ml, 3) of PGE₂ 12,89±4,04 pg/ml, 4) of 6-keto-PGF₁ₐ 423,61±114,41 pg/ml, 5) of vitamin Ε 22,86±3,27 μmol/l , 6) of T.Α.A. 1,05±0,08 mmol/l. D) In patients with creatinine clearance 60-30 ml/min in group CRF₂ the plasma and blood serum levels. 1) of 15-F₂t-IsoP were 317,45±107,61 pg/ml, 2) of ΤΧ Β₂ 336,05±96,98 pg/ml , 3) of PGE₂ 14,35±4,50 pg/ml, 4) of 6-keto-PGF₁ₐ 584,69±260,54 pg/ml, 5) of vitamin Ε 22,56±4,89 μmol/l 6) of Ο.Α.Ι. 1,04±0,11 mmol/l. Ε) In patients with creatinine clearance 30-15 ml/min in group CRF₃ the plasma and blood serum levels. 1) of 15-F₂t-IsoP were 412,82±99,76 pg/ml, 2) of ΤΧ Β₂ 363,90±164,41 pg/ml, 3) of PGE₂ 15,48±4,56 pg/ml, 4) of 6-keto-PGF₁ₐ 750,31±339,68 pg/ml, 5) of vitamin Ε 20,84±1,84 μmol/l, 6) of T.Α.A. 1,03±0,14 mmol/l. F) In patients who were on chronic periodic hemodialysis, group ΤΝ, the plasma and blood serum levels. 1) of15-F₂t-IsoP before the hemodialysis were 483,07±162,21 pg/ml of plasma and after hemodialysis 524,34±319,93 pg/ml, 2) of ΤΧ Β₂ before the hemodialysis were 616,70± 160,23 pg/ml and after the hemodialysis 430,76±134,67 pg/ml, 3) of PGE₂ before the hemodialysis were 17,68±5,36 pg/ml and after the hemodialysis 16,57±4,97 pg/ml, 4) of 6-keto-PGF₁ₐ before the hemodialysis were 1295,10±384,43 pg/ml and after hemodialysis 1005,61± 555,49 pg/ml, 5) of vitamin Ε before the hemodialysis were 26,85±1,54 pg/ml and after the hemodialysis 27,56 ± 1,73 pg/ml and 6) of T.Α.A. before the hemodialysis were 0,93 ± 0,15 pg/ml and after the hemodialysis 0,81±0,12 pg/ml. G) In the patients of group ΤΝ/ΕRG who were on a physical training programme during hemodialysis the plasma and blood serum levels. 1) of 15-F₂t-IsoP before the hemodialysis were 414,95±105,69 pg/ml and after the hemodialysis 313,19±56,11 pg/ml, 2) of ΤΧΒ₂ before the hemodialysis were 508,20±167,53 pg/ml and after the hemodialysis 348,91±60,1 pg/ml, 3) of PGE₂ before the hemodialysis were 20,25±5,78 pg/ml and after the hemodialysis 22,44±5,71 pg/ml, 4) of 6-keto-PGF₂ₐ 1445,21±555,49 pg/ml and after the hemodialysis 1613,18±435,69 pg/ml, 5) of vitamin Ε before the hemodialysis were 27,11±2,60 μmol/l and after the hemodialysis 27,80±2,16 μmol/l and 6) of T.Α.A. before the hemodialysis were 0,91±0,11 μmol/l and after the hemodialysis 0,79±0,08 μmol/l. H) In the patients on hemodialysis of group Τ.Ν./I.F. the 15-F₂t-IsoP plasma levels before hemodialysis were 330,4±42,2 pg/ml and after hemodialysis 549,0±64,4 pg/ml. Additionally, the 15-F₂t-IsoP levels of the patients on hemodialysis in the I.F. before hemodialysis were 150,1±22,2 and after hemodialysis 272,0±31,8 pg/ml I.F. Conclusion: Based on this study we draw the following conclusions: 1. Oxidative stress and lipid peroxidation in patients with CRF begin from the first stages of the disease, increase along with the decrease in renal function and remain high in the hemodialysed patients before and after hemodialysis. The level of lipid peroxidation in the I.F. of the patients on hemodialysis was half of that in the plasma and expresses the oxidative stress of these patients accumulatively for a certain period of time. 2. The degree of the oxidative stress and the lipid peroxidation of hemodialysed who take part in a mild physical training programme during the hemodialysis, for long, is noticeably lower than the degree of oxidative stress and lipid peroxidation of hemodialysed patients who do not participate in similar physical training programmes. 3. The activation of the platelets and the production of thromboxane Α₂ (ΤΧΑ₂) in the patients with CRF start from the first stages of the disease, increase along with the deterioration of renal function and remain even more elevated in the patients on hemodialysis, especially before their hemodialysis. 4. The production level of the vasocontractive derivative of the a.a. ΤΧΑ₂ in the hemodialysed patients who participate for a long period of time in a programme of mild physical training during the hemodialysis, is significantly lower than the level of production of thromboxane Α₂ in hemodialysed patients who do not take part in similar physical training programmes. 5. The lipid peroxidation and thromboxane Α₂ increase in CRF patients who are in different stages of renal failure are in parallel and there is an important correlation between them in the above-mentioned patients. The measurement of the levels of isoprostane 15-F₂t-IsoP and thromboxane Β₂ in the plasma of patients with CRF is very useful and constitutes highly important biochemical-endocrinological indices of the gravity of the disease and the morbidity of these patients. 6. The increase in the biosynthesis of prostaglandine Ε₂ (PGE₂) and prostacycline Ι₂ (PGI₂) in CRF patients who are in different stages of renal failure start from the first stages of the disease, increase along with the deterioration of renal function and remain even more elevated in the patients on hemodialysis, especially before their hemodialysis. 7. The percent of increases of the vasoactive arahidonic acid derivatives in the hemodialyzed patient who participated in a physical training programme during hemodialysis (for long time) was higher than the percent of increases in the hemodialyzed patient who were not in the above programme. 8. The decrease in the levels of vitamin E in CRF patients who are in different stages of renal failure begins from the first stages of the disease and improves considerably in the hemodialysed patients. 9. The total antiperoxidative ability in the plasma of CRF patients who are in different stages of renal failure does not change with the deterioration of the renal function; yet it is significantly lower in its end stage that is in the patients on hemodialysis. 10. The increase of lipid peroxidation in patients with renal failure of different gravity is in close relation with the increase in biosynthesis of vasoactive derivatives of arachidonic acid, thromboxane Α₂, prostaglandine Ε₂ and prostacycline Ι₂.

Εισαγωγή: Το αραχιδονικό οξύ (α.ο.), ένα πολυακόρεστο λιπαρό οξύ με 20 άτομα άνθρακα και 4 διπλούς δεσμούς, βρίσκεται κυρίως στα φωσφολιπίδια των κυτταρικών μεμβρανών των ιστών, από τα οποία απελευθερώνεται με την ενεργοποίηση της φωσφολιπάσης Α₂. Το α.ο., μεταβολίζεται στα δραστικά βιολογικά παράγωγά του, διαφορετικά από ιστό σε ιστό, κυρίως με τη δράση των κυκλοοξυγονασών (COX-I και COX-ΙΙ), αλλά όπως βρέθηκε πρόσφατα και με μη ενζυμική λιπιδική υπεροξείδωση αυτού. Τα σπουδαιότερα αγγειοδραστικά παράγωγα του α.ο. που προκύπτουν με τη δράση των COX-I και COX-ΙΙ είναι οι εικοσανοειδείς ορμόνες, α) Προσταγλανδίνη Ε₂ (PGE₂), μια αγγειοδιασταλτική τοπική ορμόνη που ρυθμίζει τις αιμοδυναμικές παραμέτρους των νεφρών, β) Προστακυκλίνη Ι₂ (PGI₂), ένα ορμονικό αγγειοδιασταλτικό βιομόριο, το οποίο παράγεται από το ενδοθήλιο των αγγείων και σχετίζεται με την αθηρωμάτωση αυτών, γ) θρομβοξάνιο Α₂ (ΤΧΑ₂), ένα ορμονικό αγγειοσυσταλτικό βιομόριο το οποίο παράγεται από τα αιμοπετάλια, προκαλεί συσσώρευση αυτών και σχετίζεται με παθολογικές καταστάσεις που συνεπάγονται ενεργοποίηση αυτών. Το σπουδαιότερο παράγωγο του α.ο. που προέρχεται από τη μη ενζυμική λιπιδική υπεροξείδωση αυτού είναι το 15-F₂t-Ισοπροστάνιο (15-F₂t-IsoP) ένα ισχυρό αγγγειοσυσταλτικό βιομόριο των νεφρών, το οποίο ανήκει στην οικογένεια των F₂-ισοπροστανίων με 64 διαστεριοϊσομερή. Τα αγγειοδραστικά παράγωγα του αραχιδονικού οξέος που προέρχονται από τη δράση των κυκλοξυγονασών και αυτά που προκύπτουν από τη μη ενζυμική υπεροξείδωση αυτού, πιθανόν αλληλοσυνδέονται και παίζουν ρόλο στη λιπιδική υπεροξείδωση των ουραιμικών ασθενών. Ο σκοπός της μελέτης αυτής ήταν να διερευνήσει 1) το ρόλο των αγγειοδραστικών εικοσανοειδών ορμονών, παραγώγων του αραχιδονικού οξέος, στη λιπιδική υπεροξείδωση των χρόνιων ουραιμικών ασθενών και 2) την πιθανή σύνδεση μεταξύ των ενζυμικών και μη ενζυμικών παραγώγων αυτού στη λιπιδική υπεροξείδωση των παραπάνω ασθενών. Υλικό και μέθοδοι έρευνας: Μελετήσαμε 135 ουραιμικούς ασθενείς, με ποικίλο βαθμό νεφρικής ανεπάρκειας 85 άνδρες και 50 γυναίκες, καθώς και 35 φυσιολογικά άτομα 25 άνδρες και 10 γυναίκες. Τα φυσιολογικά άτομα χωρίστηκαν σε δύο ομάδες, στην πρώτη ομάδα (Φ.Α) και στη δεύτερη (Φ.Α./Μ.Υ.). Την ομάδα Φ.Α. την αποτελούν 29 φυσιολογικά άτομα 19 άνδρες και 10 γυναίκες ηλικίας 46,5±9,4 χρόνων και την ομάδα Φ.Α/Μ.Υ. 6 φυσιολογικά άτομα, άνδρες, ηλικίας 47,7±5,9 χρόνων, στους οποίους χρησιμοποιήθηκε ως εξεταζόμενο βιολογικά υγρό εκτός από το πλάσμα, και το μεσοκυττάριο υγρό (μ.υ.) των μυών. Οι ουραιμικοί ασθενείς χωρίσθηκαν σε έξι ομάδες. Στην πρώτη ομάδα (ΧΝΑ₁), στη δεύτερη ΧΝΑ₂, στην τρίτη ΧΝΑ₃, στην τέταρτη ΤΝ, στην πέμπτη ΤΝ/ΕΡΓ και στην έκτη ΤΝ/Μ.Υ. Την ομάδα ΧΝΑ₁ την αποτέλεσαν 22 ασθενείς, 13 άνδρες και 9 γυναίκες ηλικίας 57,6±9,4 χρόνων με Χρόνια Νεφρική Ανεπάρκεια (ΧΝΑ) 2ου σταδίου (κάθαρση κρεατινίνης 90-60 ml/min). Την ομάδα ασθενών ΧΝΑ₂ την αποτέλεσαν 34 ασθενείς, 21 άνδρες και 13 γυναίκες ηλικίας 63,0±11,2 χρόνων με χρόνια Νεφρική Ανεπάρκεια 3ου σταδίου (κάθαρση κρεατινίνης 60-30 ml/min). Την ομάδα ασθενών ΧΝΑ₃ την αποτέλεσαν 29 ασθενείς, 16 άνδρες και 13 γυναίκες, ηλικίας 64,0±13,0 χρόνων με χρόνια Νεφρική Ανεπάρκεια 4ου σταδίου (κάθαρση κρεατινίνης 30-15 ml/min). Την ομάδα ασθενών ΤΝ την αποτέλεσαν 31 ασθενείς, 21 άνδρες και 10 γυναίκες, ηλικίας 58,9±15,8 χρόνων με κάθαρση κρεατινίνης περίπου ≤ 5,0 ml/min που υποβάλλονταν σε χρόνια περιοδική αιμοκάθαρση τρεις φορές την εβδομάδα με διάρκεια κάθε συνεδρίας 3-4 ώρες. Την ομάδα ασθενών ΤΝ/ΕΡΓ την αποτέλεσαν 13 ασθενείς 8 άνδρες και 5 γυναίκες ηλικίας 60,1±9,8 χρόνου, οι οποίοι συμμετείχαν σε πρόγραμμα εργοθεραπείας με ειδικό εργοποδήλατο κατά τη διάρκεια της αιμοκάθαρσής τους τουλάχιστον για έξι μήνες. Την ομάδα ασθενών ΤΝ/Μ.Υ. την αποτέλεσαν 6 άνδρες ηλικίας 52,3±6,2 χρόνων που έκαναν χρόνια περιοδική αιμοκάθαρση και στους οποίους χρησιμοποιήθηκε ως βιολογικό υγρό για την εξέταση του 15-F₂t-IsoP εκτός του πλάσματος και το μεσοκυττάριο υγρό (μ.υ.) των μυών των εξεταζόμενων ασθενών. Τόσο στα φυσιολογικά άτομα, όσο και στους ουραιμικούς ασθενείς προσδιορίσθηκαν με σύγχρονες μεθόδους (ανοσολογικές, HPLC και φασματοφωτομετρικές) τα επίπεδα στο πλάσμα του 15-F₂t-IsoP, του θρομβοξανίου Β₂ (ΤΧΒ₂), τη PGE₂, του σταθερού παραγώγου της PGI₂ το 6-keto-PGF₁ₐ της βιταμίνης Ε και τα επίπεδα στον ορό αίματος της Ολικής Αντιοξειδωτικής Ικανότητας (Ο.Α.Ι) καθώς και τα επίπεδα στα μ.υ. των μυών του 15-F2t-IsoP (των ομάδων ΦΑ/ΜΥ και ΤΝ/ΜΥ). Αποτελέσματα: Από τις μετρήσεις των παραμέτρων που εξετάσαμε προέκυψαν τα παρακάτω ευρήματα: Α. Στα φυσιολογικά άτομα της ομάδα Φ.Α. τα επίπεδα στο πλάσμα ή στον ορό αίματος. 1)Του 15-F₂t-IsoP ήταν 47,11±32,25 pg/ml, 2) Του ΤΧ Β₂ 88,22±45,27 pg/ml, 3) Της PGE₂ 6,59±1,87 pg/ml, 4) Της 6-keto-PGF₁ₐ 177,00±106,55 pg/ml, 5) Της Βιταμίνης Ε 31,09±6,16 μmol/l, 6) Της Ο.Α.Ι. 1,05±0,08 mmol/l. Β. Στα φυσιολογικά άτομα της ομάδας Φ.Α./Μ.Υ. τα επίπεδα στο πλάσμα του 15-F₂t-IsoP ήταν 25,6±5,1 pg/ml και στα μεσοκυττάρια υγρά 21,1±4,1 pg/ml. Γ. Στους ασθενείς με κάθαρση κρεατινίνης 90-60 ml/min της ομάδας ΧΝΑ₁ τα επίπεδα στο πλάσμα ή στον ορό αίματος 1) Του 15-F₂t-IsoP ήταν 259,73±62,11 pg/ml, 2) Του ΤΧ Β₂ 279,10±48,29 pg/ml, 3) Της PGE₂ 12,89±4,04 pg/ml, 4) Της 6-keto-PGF₁ₐ 423,61±114,41 pg/ml, 5) Της Βιταμίνης Ε 22,86±3,27 μmol/l, 6) Της Ο.Α.Ι. 1,05±0,08 mmol/l. Δ) Στους ασθενείς με κάθαρση κρεατινίνης 60-30 ml/min της ομάδας ΧΝΑ₂ τα επίπεδα στο πλάσμα ή στον ορό αίματος. 1) Του 15-F₂t-IsoP ήταν 317,45±107,61 pg/ml, 2) Του ΤΧ Β₂ 336,05±96,98 pg/ml, 3) Της PGE₂ 14,35±4,50 pg/ml, 4) Της 6-keto-PGF₁ₐ 584,69±260,54 pg/ml, 5) Της Βιταμίνης Ε 22,56±4,89 μmol/l, 6) Της Ο.Α.Ι. 1,04±0,11 mmol/l. Ε) Στους ασθενείς με κάθαρση κρεατινίνης 30-15 ml/min της ομάδας ΧΝΑ₃ τα επίπεδα στο πλάσμα ή στον ορό αίματος. 1) Του 15-F₂t-IsoP ήταν 412,82±99,76 pg/ml, 2) Του ΤΧ Β₂ 363,90±164,41 pg/ml, 3) Της PGE₂ 15,48±4,56 pg/ml, 4)Της 6-keto-PGF₁ₐ 750,31±339,68 pg/ml, 5) Της Βιταμίνης Ε 20,84±1,84 μmol/l, 6)Της Ο.Α.Ι. 1,03±0,14 mmol/l. Ζ) Στους ασθενείς που υποβάλλονταν σε χρόνια περιοδική αιμοκάθαρση (ομάδα ΤΝ), τα επίπεδα στο πλάσμα ή στον ορό αίματος. 1) Του 15-F₂t-IsoP πριν την αιμοκάθαρση ήταν 483,07±162,21 pg/ml πλάσματος και μετά την αιμοκάθαρση 524,34±319,93 pg/ml, 2) Του ΤΧ Β₂ πριν την αιμοκάθαρση ήταν 616,70±160,23 pg/ml και μετά την αιμοκάθαρση 430,76±134,67 pg/ml, 3) Της PGE₂ πριν την αιμοκάθαρση ήταν 17,68±5,36 pg/ml και μετά την αιμοκάθαρση 16,57±4,97 pg/ml, 4) Της 6-keto-PGF1α πριν την αιμοκάθαρση ήταν 1295,10±384,43 pg/ml και μετά την αιμοκάθαρση 1005,44±317,66 pg/ml, 5) Της Βιταμίνης Ε πριν την αιμοκάθαρση ήταν 26,85±1,54 pg/ml και μετά την αιμοκάθαρση 27,56±1,73 pg/ml και 6) Της Ο.Α.Ι. πριν την αιμοκάθαρση ήταν 0,93±0,15 pg/ml και μετά την αιμοκάθαρση 0,81±0,12 pg/ml. Η) Στους ασθενείς που έκαναν αιμοκάθαρση και εργοθεραπεία της ομάδας ΤΝ/ΕΡΓ τα επίπεδα στο πλάσμα ή στον ορό αίματος. 1) Του 15-F₂t-IsoP πριν την αιμοκάθαρση ήταν 414,95±105,69 pg/ml και μετά την αιμοκάθαρση 313,19±56,11 pg/ml, 2) Του ΤΧΒ₂ πριν την αιμοκάθαρση ήταν 508,20±167,53 pg/ml και μετά την αιμοκάθαρση 348,91±60,1 pg/ml, 3) Της PGE₂ πριν την αιμοκάθαρση ήταν 20,25±5,78 pg/ml και μετά την αιμοκάθαρση 22,44±5,71 pg/ml, 4)Της 6-keto-PGF₂ₐ 1445,21±555,49 pg/ml και μετά την αιμοκάθαρση 1613,18±435,69 pg/ml, 5) Της βιταμίνης Ε πριν την αιμοκάθαρση ήταν 27,11±2,60 μmol/l και μετά την αιμοκάθαρση 27,80±2,16 μmol/l και 6) Της Ο.Α.Ι. πριν την αιμοκάθαρση ήταν 0,91±0,11 μmol/l και μετά την αιμοκάθαρση 0,79±0,08 μmol/l. Θ) Στους αιμοκαθαρόμενους ασθενείς της ομάδας Τ.Ν./Μ.Υ. τα επίπεδα του 15-F₂t-IsoP στο πλάσμα πριν την αιμοκάθαρση ήταν 330,4±42,2 pg/ml και μετά την αιμοκάθαρση 549,0±64,4 pg/ml. Επίσης τα επίπεδα του 15-F₂t-IsoP των αιμοκαθαρόμενων ασθενών στα μ.υ. πριν την αιμοκάθαρση ήταν 150,1±22,2 και μετά την αιμοκάθαρση 272,0±31,8 pg/ml μ.υ. Συμπεράσματα: Από τη μελέτη αυτή προέκυψαν τα παρακάτω συμπεράσματα: 1. Η λιπιδική υπεροξείδωση και η βιοσύνθεση του θρομβοξανίου Α₂, της προσταγλανδίνης Ε₂ και της προστακυκλίνης Ι₂ στους ασθενείς με χρόνια Νεφρική Ανεπάρκεια αυξάνονται: α) από τα πρώτα στάδια της νόσου, β) παράλληλα με την ελάττωση της νεφρικής λειτουργίας, γ) ακόμη περισσότερο στους αιμοκαθαρόμενους ασθενείς. 2. Η αύξηση της λιπιδικής υπεροξείδωσης των χρόνιων νεφροπαθών ασθενών δεν είναι ανεξάρτητη, αλλά συνδέεται σε σημαντικό βαθμό με την αύξηση της βιοσύνθεσης των αγγειοδραστικών παραγώγων του αραχιδονικού οξέος της προσταγλανδίνης Ε₂, της προστακυκλίνης Ι₂ και ιδίως του θρομβοξανίου Α₂. 3. Η μέτρηση των επιπέδων του 15-F₂t-Ισοπροστανίου και του θρομβοξανίου Β₂ στο πλάσμα των ασθενών με Χρόνια Νεφρική Ανεπάρκεια είναι πολύ χρήσιμη και αποτελούν πολύ σπουδαίους βιολογικούς δείκτες της σοβαρότητας της νόσου και της νοσηρότητας των ασθενών αυτών. 4. Κατά τη διάρκεια ήπιας φυσικής άσκησης των αιμοκαθαρόμενων ασθενών για μεγάλο χρονικό διάστημα ελαττώνονται η λιπιδική υπεροξείδωση και η βιοσύνθεση του θρομβοξανίου Α₂, ενώ αντίθετα αυξάνεται η βιοσύνθεση της προσταγλανδίνης Ε₂ και της προστακυκλίνης Ι₂. 5. Ο βαθμός της λιπιδικής υπεροξείδωσης στα μεσοκυττάρια υγρά των αιμοκαθαρόμενων ασθενών είναι το ήμισυ αυτής του πλάσματος και εκφράζει το οξειδωτικό stress των ασθενών αυτών αθροιστικά κατά τη διάρκεια ενός ορισμένου χρονικού διαστήματος. 6. Τα επίπεδα της βιταμίνης Ε στο πλάσμα των ασθενών με χρόνια νεφρική ανεπάρκεια ελαττώνονται σταδιακά από τα πρώτα στάδια της νόσου και βελτιώνονται σημαντικά στους αιμοκαθαρόμενους ασθενείς. 7. Η Ολική Αντιοξειδωτική Ικανότητα στο πλάσμα των ασθενών με Χρόνια Νεφρική Ανεπάρκεια δεν μεταβάλλεται με την ελάττωση της νεφρικής λειτουργίας, αλλά ελαττώνεται σημαντικά στο τελικό στάδιο αυτής.