Η εξέλιξη του τύπου και της εικονογραφίας του βημοθύρου από τον 10ο έως και τον 18ο αιώνα

Abstract

The bema door, indispensable part of the templon, is the entrance gate that leads to the area of the Holy bema, to the Kingdom of God. The depiction of the Annunciation on the Bema doors, is related to the notion of the Incarnation of Jesus Christ, by which he opened the gate of the Kingdom of Heaven to the faithful. Except for the Annunciation on the Bema doors are also depicted those who are related to the issue of Incarnation, such as prophets, evangelists, apostles, saints etc. The Bema door according to the type, the wood-carving decoration and the layout of their iconography are classified into five types. In the first type are placed Bema doors of inlaying technique and one that is engraved on copper, while in the second type the Bema doors that are woodcut and do not bear on their bear on their surface only painted themes, while in the fourth type are placed painted bema doors that bear wood-carving decoration only on their edge. Finally, in the fifth type are placed the painted Bema doors with wood-carving decoration. Their main characteristic is that the painted surface is confined where the representations are developed and woodcut patterns dominate, such as snakes, dragons, birds, angels, floral decoration, etc. During the 15th up to 18th century there are wood-carving schools in Ohrid, in Prilep-Slepce, in Prizren, in Pec, in areas of Bulgaria, in Holy Mountain Athos and mainly in Epirus.

Το βημόθυρο, αναπόσπαστο τμήμα του τέμπλου, είναι η θύρα εισόδου που οδηγεί, στο χώρο του ιερού βήματος, στη Βασιλεία του Θεού. Η απεικόνιση του Ευαγγελισμού σ’ αυτό σχετίζεται με την έννοια της Ενσάρκωσης του Χριστού, με την οποία άνοιξε για τον πιστό η θύρα της ουράνιας βασιλείας. Εκτός από τον Ευαγγελισμό στα βημόθυρα εικονίζονται και όσοι σχετίζονται με το θέμα της Ενσάρκωσης, όπως προφήτες, ευαγγελιστές, απόστολοι, άγιοι, ιεράρχες. Τα βημόθυρα με βάση τον τύπο, τον ξυλόγλυπτο διάκοσμο και τη διάταξη της εικονογραφίας τους, κατατάσσονται σε πέντε τύπους. Στον πρώτο τύπο (τύπος Α') εντάσσονται βημόθυρα ενθετικής τεχνικής και ένα χαραγμένο σε χαλκό, ενώ στον δεύτερο τύπο (τύπο Β') τα βημόθυρα τα οποία είναι ξυλόγλυπτα και δεν φέρουν στην επιφάνειά τους γραπτές παραστάσεις. Στον τρίτο τύπο εντάσσονται τα βημόθυρα που φέρουν στην επιφάνειά τους μόνο γραπτά θέματα, ενώ στον τέταρτο τύπο (τύπος Δ') όσα φέρουν ξυλόγλυπτη διακόσμηση μόνο στην απόληξή τους. Τέλος, στον πέμπτο τύπο (τύπος Ε') εντάσσονται τα γραπτά βημόθυρα με ξυλόγλυπτη διακόσμηση, Κύριο χαρακτηριστικό τους είναι ότι περιορίζεται η γραπτή επιφάνεια όπου αναπτύσσονται οι παραστάσεις και κυριαρχούν τα ξυλόγλυπτα μοτίβα, όπως φίδια, δράκοι, πουλιά, άγγελοι, ανθική διακόσμηση κ.α. Κατά τον 15ο με 18ο αιώνα υπάρχουν σχολές ξυλογλυπτικής στην Αχρίδα, στο Prilep-Slepce, στο Prizren, στο Pec σε περιοχές της Βουλγαρίας, στο Άγιο Όρος και κυρίως στην Ήπειρο.