Δυναμική της μετανάστευσης των νεαρών σταδίων του χελιού (Anguilla anguilla, L. 1758) στα εσωτερικά νερά της δυτικής Ελλάδας και η αλιευτική του εκμετάλλευση

Abstract

In Greece, despite the economic importance of the European eel (Anguilla anguilla), the available biological data are scarce and limited. The aim of the present study is to analyze the current eel exploitation status as well as the glass eel migration dynamics in Greek inland waters in an area close to the eastern limit of the species geographical distribution. Towards this aim, eel production data were gathered from all official Greek authorities. Analysis of these data showed that the existing time series are insufficient, heterogeneous and usually contradicting. The exploitation pattern showed a pronounced regional character with great heterogeneity. The Greek eel fishery is mainly based on silver eel stage and showed a clear temporal pattern (November-February). A significant decrease in eel production was observed in the 80’s. In order to study the glass eel entrance in Greek inland waters as well as their biological characteristics, experimental fishing was carried out in two sites (Sagiada marsh and Alfios river - western Greece) from 1998 to 2000 and from 2001 to 2002. The main period of the glass eel entrance was from December to March and the migration pattern was similar to those observed along the Atlantic coast of southwestern Europe, despite the greater distance of Greek coast from the suggested spawning grounds. However, the temporal pattern was characterized by short term fluctuations. The majority of the catches were recorded from mid November until late March in Sagiada, while in Alfios about one month later, from mid December to mid April. These differences were attributed to the specific local environmental parameters. The data analysis showed that glass eel short-term freshwater migration consisted of waves with periods from 5 to 40 days and was correlated with environmental factors such as water temperature, atmospheric pressure, rainfall and moonlight. The present results showed that glass eel size (mean length: 6.02 cm±0.34 and mean weight: 0.19 g±0.05) was smaller compared to those reported for the Atlantic coast, but similar to those reported for the Mediterranean. Mean total length and weight showed high variation and also a decreasing trend over the season. Temporal changes were observed in the pigmentation stages of the glass eels showing a progressive increase of more pigmented individuals throughout the season, similar to those observed for the Atlantic coast. In contrary, glass eels of VB stage (‘true’ glass eel) consisted a small percentage (<30%) of glass eel catches in Greek coast in comparison to southwestern Europe where dominated (>80%) during their major ascent in estuaries. The present study provides information that can be used as a baseline to design an efficient monitoring system of eel recruitment and also of fishery activities in a region which very few elements concerning the eel stock are available.

Ο σκοπός της παρούσας διατριβής ήταν η ανάλυση της υφιστάμενης αλιευτικής εκμετάλλευσης του χελιού (Anguilla anguilla) και η μελέτη της δυναμικής εισόδου των νεαρών σταδίων του στα ελληνικά εσωτερικά νερά. Η περιοχή μελέτης παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον, καθώς βρίσκεται στο ανατολικό όριο της γεωγραφικής κατανομής του είδους. Η ανάλυση των στοιχείων παραγωγής χελιού, δείχνει ότι οι υπάρχουσες χρονοσειρές είναι ελλιπείς, ετερόκλητες και συχνά αντικρουόμενες, οι δε παραγωγές συγκεκριμένων φορέων είναι σοβαρά υπο-εκτιμημένες. Το πρότυπο εκμετάλλευσης εμφανίζει έντονο τοπικό χαρακτήρα με μεγάλη ετερογένεια. Η αλιεία χελιού στην Ελλάδα βασίζεται κύρια στο στάδιο του ασημόχελου και είναι εποχική (Νοέμβριος-Φεβρουάριος). Από την ανάλυση των δεδομένων αποκαλύφθηκε σημαντική πτωτική τάση της παραγωγής από τις αρχές της δεκαετίας του ‘80. Για τη μελέτη της δυναμικής εισόδου των γυαλόχελων στα ελληνικά νερά, καθώς και των βιολογικών χαρακτηριστικών τους, πραγματοποιήθηκε πειραματική αλιεία, με τη χρήση βολκών από το 1998 έως το 2000 και από το 2001 έως το 2002. Η μελέτη έγινε σε δύο περιοχές της δυτικής Ελλάδας με διαφορετικά γεωμορφολογικά και υδρολογικά χαρακτηριστικά, στο έλος της Σαγιάδας και στις εκβολές του Αλφειού. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της μελέτης, η κύρια εποχή εισόδου των γυαλόχελων στα εσωτερικά νερά της Ελλάδας είναι μεταξύ Δεκεμβρίου και Μαρτίου (80% των συλλήψεων). Το εποχικό αυτό πρότυπο είναι παρόμοιο με εκείνο στις ατλαντικές ακτές της ΝΔ Ευρώπης, παρά τη μεγαλύτερη απόσταση των ελληνικών ακτών από τα υποτιθέμενα πεδία ωοτοκίας. Το εποχικό πρότυπο μετανάστευσης, ωστόσο, μεταβάλλεται σε μικρές χωρικές κλίμακες. Οι συλλήψεις γυαλόχελου στο έλος της Σαγιάδας αρχίζουν ένα μήνα νωρίτερα από ότι στον Αλφειό και επίσης, εμφανίζουν διαφορετικό μέγιστο, η Σαγιάδα τον Δεκέμβριο και ο Αλφειός τον Φεβρουάριο. Οι διαφορές αυτές, φαίνεται να συνδέονται με τις ιδιαίτερες τοπικές περιβαλλοντικές συνθήκες. Η ανάλυση των δεδομένων αποκάλυψε ότι η μετανάστευση γίνεται κατά κύματα, με περίοδο από 5 έως 40 ημέρες, και επηρεάζεται από περιβαλλοντικούς παράγοντες, όπως είναι η θερμοκρασία του νερού, η ατμοσφαιρική πίεση, η βροχή και το φως της σελήνης. Το μέγεθος του γυαλόχελου (μέση τιμή μήκους: 6,02 cm±0,34 SD και βάρους: 0,19 g±0,05 SD) στις ελληνικές ακτές είναι μικρότερο από εκείνο των ατλαντικών ακτών, αλλά εντάσσεται στο εύρος τιμών που έχουν καταγραφεί για τη Μεσόγειο. Επίσης, εποχική τάση μείωσης εντοπίστηκε στο μέσο μήκος και βάρος. Η ανάλυση των χρωματικών σταδίων (pigmentation stages) στα γυαλόχελα έδειξε εποχική διαφοροποίηση, παρόμοια με εκείνη των ατλαντικών ακτών. Αντίθετα, τα γυαλόχελα VB σταδίου (διάφανα χωρίς μελανοφόρα) αποτελούν μικρό ποσοστό (<30%) των συλλήψεων στις ελληνικές ακτές, σε σχέση με τη ΝΔ Ευρώπη, όπου κυριαρχούν (>80%) κατά τη μέγιστη άνοδό τους στα ποτάμια. Η παρούσα μελέτη παρέχει στοιχεία, που μπορούν να αποτελέσουν τη βάση για την οργάνωση ενός συστήματος παρακολούθησης, τόσο της αλιευτικής εκμετάλλευσης, όσο και της στρατολόγησης του χελιού, σε μια περιοχή, όπου η επιστημονική πληροφορία είναι περιορισμένη.