Γεωμορφολογική και περιβαλλοντική μελέτη της παράκτιας ζώνης της νοτιοδυτικής Αττικής

Abstract

The coastal region expanded from Faliro Bay up to the Cape of Sounio has been affected by strong anthropogenic interventions that have altered its natural features during the last decade of the 20th century. The study of the prevalent geomorphologic processes, the evaluation of the environmental problems stemmed from the uncontrolled urbanization, as well as the recording and monitoring of the human interference are the elementary steps to proceed to a further economic development of the region. This study involves a diachronic recording and monitoring of the interventions onto the coastal zone. The outcome of this study can be used by the scientists and by the authorities that are competent at the management and development planning of the coastal zone. This economical evolution must be accomplish under the principle of sustainability and be based on the thorough study of the local physical conditions and on rational planning of the human activities to deviate future problems. The methodology applied in this study involves the examinations of the geological and climatic factors affecting onto the region, as well as the geomorphologic description and recording of the geomorphologic changes within the coastal zone, occurred by the human activities. The geomorphologic analysis focuses on the recording, mapping and study of the relief and its formations. The mapping of the contemporary and past constructions and the human activity, generally, is also a part of this analysis. The recording of the changes is carried out by comparing the contemporary and the past topographic maps, and also through the comparison of aerial photographs of successive series and of different periods of time. […]

Η περιοχή της παράκτιας ζώνης, από τον όρμο του Φαλήρου μέχρι το ακρωτήριο του Σουνίου, έχει υποστεί μεγάλες ανθρωπογενείς επεμβάσεις κατά διάρκεια των τελευταίων δεκαετιών του εικοστού αιώνα, οι οποίες και έχουν αλλοιώσει τα φυσικά της χαρακτηριστικά. Η μελέτη των γεωμορφολογικών διεργασιών, που επικρατούν, καθώς και η αξιολόγηση των περιβαλλοντικών προβλημάτων, τα οποία έχουν προκύψει κύρια από την έντονη αστικοποίηση, όπως και η καταγραφή και η παρακολούθηση των διαχρονικών ανθρωπογενών επεμβάσεων είναι σημαντική για την περαιτέρω οικονομική ανάπτυξη της περιοχής. Η ανάπτυξη αυτή όμως είναι αναγκαίο να είναι βιώσιμη και στηριζόμενη στη γνώση των φυσικών συνθηκών της περιοχής, στον ορθολογικό σχεδιασμό των ανθρώπινων δραστηριοτήτων και παρεμβάσεων και την πρόληψη των επακόλουθων προβλημάτων. Η μεθοδολογία, η οποία ακολουθήθηκε, περιλαμβάνει την περιγραφική γεωμορφολογική ανάλυση και την καταγραφή των μεταβολών της μορφολογίας της παράκτιας ζώνης των οφειλόμενων κύρια στις ανθρωπογενείς επεμβάσεις. Η περιγραφική γεωμορφολογική ανάλυση στηρίζεται στην καταγραφή, χαρτογράφηση και μελέτη του ανάγλυφου και των γεωμορφών, καθώς και στην αποτύπωση των σύγχρονων και παλαιότερων ανθρωπογενών κατασκευών και επεμβάσεων. Η καταγραφή των μεταβολών γίνεται με την σύγκριση σύγχρονων και παλαιών τοπογραφικών χαρτών, καθώς και με τη σύγκριση αεροφωτογραφιών διαδοχικών σειρών και διαφορετικών χρονικών περιόδων. Η ύπαρξη αφ' ενός των κοιλάδων, οι οποίες έχουν κατακλυσθεί, και των κρημνών, και της υποθαλάσσιας επέκτασης των κώνων κορημάτων αφ' ετέρου πιστοποιεί τα μορφολογικά χαρακτηριστικά ενός χερσαίου ανάγλυφου, το οποίο υποχώρησε εξαιτίας της ανόδου της στάθμης της θάλασσας κατά την διάρκεια του Ολοκαίνου. Το γεγονός αυτό τεκμηριώνεται επίσης και από τις εμφανίσεις των πάγκων των «beach rocks», οι οποίες εκτείνονται από τη σημερινή στάθμη της θάλασσας μέχρι και το βάθος των 5 μέτρων περίπου. Σε περιοχές πλησιέστερες προς τον όρμο του Φαλήρου οι πάγκοι των «beach rocks», είτε έχουν απομακρυνθεί και καταστραφεί από ανθρώπινες επεμβάσεις, είτε έχουν καλυφθεί λόγω τεχνητής προέλασης της ακτής. Η μορφολογία της παράκτιας ζώνης, αν και έχει επηρεασθεί από τις ανθρώπινες επεμβάσεις, χαρακτηρίζεται κυρίως από ακτές με μεγάλες κλίσεις και κρημνούς. Η έντονη δόμηση, η οποία αναπτύσσεται κυρίως στην περιοχή από το Καβούρι μέχρι την Ανάβυσσο, έχει ως αποτέλεσμα την δημιουργία φαινομένων κατολίσθησης και καταπτώσεων, τα οποία είναι ιδιαίτερα έντονα στις περιοχές αυτές. Από την σύγκριση τοπογραφικών χαρτών διαφορετικών χρονικών περιόδων καταγράφονται και αποδεικνύονται οι ποιοτικές μεταβολές, οι οποίες έχουν γίνει στο φυσικό και γεωμορφολογικό περιβάλλον της εξεταζόμενης περιοχής στη διάρκεια του αιώνα που πέρασε. Συγκεκριμένα παρατηρείται εξαφάνιση σχεδόν όλων των παράκτιων θινών, αποξήρανση και επιχωμάτωση των παλαιών αλμυρών τελμάτων, των αλμυρών λιμνών και των αλυκών, εκτεταμένες επιχωματώσεις και τεχνητές προελάσεις της ξηράς, έντονη και πυκνή οικιστική δόμηση όλης της περιοχής, έντονη τουριστική ανάπτυξη, εκτεταμένες αλλαγές των χρήσεων της γης, κατασκευή μεγάλων τεχνικών έργων, εκτροπή και διευθέτηση των κοιτών και των εκβολών των περισσότερων ποταμών ή χειμάρρων, διευθέτηση των ακτών της εξεταζόμενης περιοχής, εξαφάνιση της παλαιάς βλάστησης και της δασικής έκτασης. Με την σύγκριση των αεροφωτογραφιών διαφορετικών χρονικών περιόδων αποδείχθηκε η τεχνητή προέλαση της ξηράς σε επιλεγμένες θέσεις της περιοχής και έγινε εμβαδομέτρηση της προέλασης αυτής. Οι μεγαλύτερες επεμβάσεις έχουν γίνει στον όρμο του Φαλήρου και ακολουθούν οι περιοχές του Αλίμου, της Γλυφάδας, της Βούλας, των όρμων της Βουλιαγμένης, της Βάρης και της Αναβύσσου. Μετά από ορυκτολογικές μικροαναλύσεις σε δείγματα από πάγκους «beach rocks» στους όρμους των Λεγρενών και του Σουνίου ανιχνεύθηκε η ύπαρξη βαρέων μετάλλων, γεγονός το οποίο αποδεικνύει την ρύπανση της παράκτιας ζώνης από τις παλαιότερες εξορυκτικές και μεταλλευτικές δραστηριότητες της περιοχής. Τέλος γίνεται μία σειρά προτάσεων για την ορθολογική διαχείριση της παράκτιας ζώνης και την περαιτέρω αναπόφευκτη ανάπτυξη της περιοχής.