Πλαγκτικά κυανοβακτήρια: χαρακτηρισμός και παραγόμενα βιοδραστικά πεπτίδια

Abstract

Σκο#ός της #αρούσας εργασίας ήταν ο χαρακτηρισμός των #λαγκτικών κυανοβακτηρίων και των #αραγόμενων α#ό αυτά τοξικών ή βιοδραστικών #ε#τιδίων στα υδάτινα οικοσυστήματα της Ελλάδας. Η #ροσέγγιση του στόχου έγινε με: α) τη διερεύνηση της #οιοτικής και #οσοτικής σύνθεσης των τοξικών (μικροκυστίνες) και βιοδραστικών (αναμ#ενο#ε#τίνες, αναμ#ενο#ε#τιλίδια) #ε#τιδίων στους ε#ι#ολασμούς κυανοβακτηρίων, β) τον #ροσδιορισμό της συγκέντρωσης των #αρα#άνω #ε#τιδίων στο νερό, γ) την ανίχνευση της #αρουσίας των #αρα#άνω #ε#τιδίων σε υδρόβιους ζωικούς οργανισμούς, δ) την εκτίμηση του κινδύνου α#ό την #αρουσία των #ε#τιδίων στο νερό και τους υδρόβιους ζωικούς οργανισμούς και ε) το χαρακτηρισμό #λαγκτικών κυανοβακτηρίων α#ό φυσικούς #ληθυσμούς και στελέχη #ου α#ομονώθηκαν α#ό τους φυσικούς #ληθυσμούς, με ιδιαίτερη σημασία είτε λόγω της αφθονίας τους είτε λόγω της #αγκόσμιας γεωγραφικής τους εξά#λωσης. Μελετήθηκε η #αρουσία μικροκυστινών, αναμ#ενο#ε#τινών και αναμ#ενο#ε#τιλιδίων σε ε#ι#ολασμούς κυανοβακτηρίων, νερό με ή χωρίς ε#ι#ολασμούς και ιστούς υδρόβιων ζωικών οργανισμών #ου συλλέχθηκαν α#ό 36 υδάτινα οικοσυστήματα της Ελλάδας την #ερίοδο 1999-2004, καθώς και σε δείγματα #ου είχαν συλλεχθεί τα έτη 1994-1997. Τα α#οτελέσματα της εργασίας καταδεικνύουν την εκτεταμένη #αρουσία των μικροκυστινών στους ε#ι#ολασμούς κυανοβακτηρίων. Παρουσιάζονται για #ρώτη φορά δεδομένα για την ύ#αρξη μικροκυστινών στις λίμνες Αμβρακία, Μικρή Πρέσ#α, Παμβώτιδα, Ζάζαρη και στον τεχνητό ταμιευτήρα νερού Κερκίνη. Το #οσοστό των δειγμάτων #ου #εριείχαν μικροκυστίνες (100%) είναι το μεγαλύτερο #ου αναφέρεται στη βιβλιογραφία. Η #αρουσία αναμ#ενο#ε#τινών στην Ελλάδα αναφέρεται για #ρώτη φορά. Οι αναμ#ενο#ε#τίνες A και B βρέθηκαν στις λίμνες Καστοριά, Παμβώτιδα και Ζάζαρη στο 27% των δειγμάτων #ου συλλέχθηκαν. Η συνολική #εριεχόμενη μικροκυστίνη (ΤΜC) στους ε#ι#ολασμούς κυμάνθηκε μεταξύ 40 και 2600 μg g-1 ξηρού βάρους. Στις λίμνες Καστοριά, Μικρή Πρέσ#α και Παμβώτιδα η ΤΜC υ#ερέβη τα 1000 μg g-1 ξηρού βάρους, ενώ στις υ#όλοι#α υδάτινα συστήματα ήταν μικρότερη. Οι τιμές ΤΜC #ου βρέθηκαν είναι συγκρίσιμες με αυτές #ου αναφέρονται α#ό άλλες χώρες. Ποσοτικά δεδομένα για τις αναμ#ενο#ε#τίνες #ου #αράγονται σε φυσικούς #ληθυσμούς κυανοβακτηρίων #ου ε#ι#ολάζουν #αρουσιάζονται για #ρώτη φορά στην #αρούσα εργασία. Η συνολική #εριεχόμενη αναμ#ενο#ε#τίνη (ΤΑC) κυμάνθηκε α#ό 0 έως 48.1 μg g-1 ξηρού βάρους. Η σχετική #εριεχόμενη αναμ#ενο#ε#τίνη ήταν γενικά χαμηλή με την εξαίρεση ενός δείγματος α#ό τη λίμνη Ζάζαρη ό#ου η αναμ#ενο#ε#τίνη Β α#οτέλεσε το 16.4% των συνολικών #ε#τιδίων. Οι σχετικές συγκεντρώσεις των ε#ιμέρους μικροκυστινών #ου βρέθηκαν στους ε#ι#ολασμούς δείχνουν ότι οι MC-RR, MC-LR και MC-YR είναι οι ε#ικρατούσες μικροκυστίνες. Οι συσχετίσεις των α#όλυτων και σχετικών συγκεντρώσεων μεταξύ των μικροκυστινών #αρέχουν ενδείξεις ότι υ#άρχουν και #οσοτικές σχέσεις μεταξύ των διαφορετικών μικροκυστινών #ου α#οτελούν τη ΤΜC εκτός α#ό τις #οιοτικές #ου έχουν αναφερθεί σε στελέχη και φυσικούς #ληθυσμούς. Στις διαφορετικές μικροκυστίνες και αναμ#ενο#ε#τίνες #ου βρέθηκαν, καθώς και στις συγκεντρώσεις τους #αρατηρήθηκαν διακυμάνσεις τόσο στη χρονική όσο και στη χωρική τους κατανομή. Τα δεδομένα #ου #αρουσιάζονται για την Ελλάδα είναι #αρόμοια με δεδομένα #ου υ#άρχουν για άλλες χώρες με #αρόμοια γεωγραφικά #λάτη, ό#ου οι ε#ι#ολασμοί κυριαρχούνται α#ό τα Microcystis spp. και οι MC-LR, MC-RR και MC-YR είναι ε#ίσης οι #ερισσότερο κοινές και ε#ικρατούσες μικροκυστίνες. Τα α#οτελέσματα της εργασίας αυτής, ό#ως ότι η #αρουσία των α#ομεθυλιωμένων μικροκυστινών δεν είναι συχνή, υ#οστηρίζουν ότι μ#ορεί να υ#άρχουν γεωγραφικά #ρότυ#α και στην κατανομή των μικροκυστινών. Φαίνεται ότι σε #εριοχές μεταξύ των γεωγραφικών #λατών 33o N και 42o N στελέχη των γενών Microcystis και Anabaena #ου #αράγουν α#ομεθυλιωμένες μικροκυστίνες δεν ε#ικρατούν.