Άγιος Ανδρέας Κρήτης ο Μελωδός: βίος και έργο

Abstract

In this doctoral dissertation an attempt is made to rework the life and times of St. Andrew, Archbishop of Crete. Emphasis is given on the points of his life which have been dark: the priest's monothelitical (one/divine willing of crisis) heresy, his trip from Crete to Constantinople about an ecclesiastical matter and his random exile to Lesvos, where he finally died. All the sources related to his life (lives, encomia, synaxaria, epigrams, hymns, acolouthiae, troparia, historical testimonies) are enumerated and recorded, as well as a comparison among the most important of them is made, in order to establish their common beliefs or disagreements. Later on, the priest’s artistic, poetic and prose, production has constantly been reviewed. The author and poet’s criteria of style have been recorded, in an attempt to prove the view about Andrew as the creator of the literature kind of canon. His canons and other minor poetic works, as well as the speeches, have been identified and marked, through bibliography on the edited and from the codices for the unpublished, while we also characterize both the poet and the orator Andrew. In the third chapter, a complete list of all works, genuine and contentious, published and unpublished, poetic and prose, is drawn up, in accordance with the calendar and the feast days. The title, the sound, the presence of the second ode, incipit, editio, the heirmoi and their origin, desinit, codices and a small summary of their content of the unpublished speeches in the manuscripts are recorded. There is still an attempt to verify, if possible, the origin of certain works. The artistic production of Andreas is divided into six chapters: canons (88), triodia-tetraodia (6), idiomela (56), stichera (34), iamboi, heirmological acolouthiae (68, in 8 sounds), speeches-encomia (65). Finally, in the first annex of the dissertation we give a priest’s canon to the theopators Joachim and Anna, four idiomela, six stichera and one speech at the Entrance of the Virgin Mary. Each text is a review of origin, but, besides the critical memorandum, a memorandum of parallel passages is also required. In the second annex we list all the initia of andrew's works in the following order: heirmoi, canons-triodia-tetraodia, idiomela-stichera-iamboi, speeches-encomia.

Στην παρούσα διδακτορική διατριβή επιχειρείται ανασύνθεση του βίου και της πολιτείας του αγίου Ανδρέα, αρχιεπισκόπου Κρήτης. Δίδεται έμφαση στα σημεία εκείνα του βίου τα οποία είναι σκοτεινά: η μονοθελητική παρέκκλιση του ιεράρχη, το ταξίδι του από την Κρήτη στην Κωνσταντινούπολη επί θέματος εκκλησιαστικού και η τυχόν εξορία του εις Λέσβο, όπου εκοιμήθη. Γίνεται απαρίθμηση και καταγραφή όλων των πηγών του βίου του (βίοι, εγκώμια, συναξάρια, επιγράμματα, ύμνοι, ακολουθίες, τροπάρια, ιστορικές μαρτυρίες), καθώς και αντιπαραβολή των σημαντικότερων εξ αυτών, προκειμένου να διαπιστωθεί πού συμφωνούν και πού αποκλίνουν μεταξύ των. Εν συνεχεία, εξετάζεται η καλλιτεχνική παραγωγή του ιεράρχη, ποιητική και πεζογραφική. Καταγράφονται κριτήρια ύφους του συγγραφέα και ποιητή, σε μία προσπάθεια αποδείξεως της απόψεως περί Ανδρέα ως ευρετού του γραμματειακού είδους των κανόνων. Εντοπίζονται και σημειώνονται οι κανόνες και τα άλλα ελάσσονα ποιητικά έργα του, καθώς και οι ομιλίες, μέσα από τη βιβλιογραφία για τα εκδεδομένα και από τους κώδικες για τα ανέκδοτα, ενώ προβαίνουμε και σε χαρακτηρισμό τόσο του ποιητή όσο και του ρήτορος Ανδρέου. Στο τρίτο κεφάλαιο καταρτίζεται ένας πλήρης κατάλογος πάντων των έργων, γνησίων και αμφιβαλλομένων, εκδεδομένων και ανεκδότων, ποιητικών και πεζογραφικών, κατά ημερολογιακή σειρά και εορτολογική τάξη. Καταγράφεται ο τίτλος, ο ήχος, η παρουσία β΄ ωδής, incipit, editio, οι ειρμοί και η πατρότητα αυτών, desinit, codices και μικρή περίληψη του περιεχομένου των ανεκδότων ομιλιών εκ των χειρογράφων. Γίνεται ακόμη προσπάθεια να επαληθευθεί, ει δυνατόν, η πατρότητα ορισμένων έργων. Η καλλιτεχνική παραγωγή του Ανδρέα διαιρείται εις τα εξής κεφάλαια: κανόνες (88), τριώδια-τετραώδια (6), ιδιόμελα (56), στιχηρά (34), ίαμβοι, ειρμολογικές ακολουθίες (68, σε 8 ήχους), ομιλίες-εγκώμια (65). Τέλος, στο πρώτο παράρτημα της διατριβής εκδίδουμε ένα κανόνα του ιεράρχη εις τους θεοπάτορες Ιωακείμ και Άννα, τέσσερα ιδιόμελα, έξι στιχηρά και μία ομιλία εις τα Εισόδια της Θεοτόκου. Κάθε κειμένου εξετάζεται η πατρότητα, ενώ, εκτός του κριτικού υπομνήματος, επιτάσσεται και υπόμνημα παραλλήλων χωρίων. Στο δεύτερο παράρτημα παραθέτουμε όλα τα initia των έργων του Ανδρέα με την εξής τάξη: ειρμοί, κανόνες-τριώδια-τετραώδια, ιδιόμελα-στιχηρά-ίαμβοι, ομιλίες-εγκώμια.