Η αξιοποίηση του κινηματογράφου στη διδασκαλία και μάθηση της ιστορίας

Abstract

This doctoral dissertation focuses on History Didactics in connection with historical culture and specifically, with Film Art, in relation to the framework of multiliteracies. The aim of our research is to approach the way in which the visual literacy skills can help students on constructing historical literacy and on developing attitudes. The difficulties that students face in understanding history made us use new media (a historical fiction film and an animated film) as well as a new teaching method that concerns those who are between the ages 11 to 14/15 (5th-6th grade of Greek Primary school and 1st-2nd-3rd grade of Greek Secondary school, corresponding with Middle school). Different approaches of using film in education have already started, especially in Europe and the U.S.A. In our method we take into consideration the strategy on teaching Art by Perkins and the assumptions on History Didactics by Moniot and Cavoura, in a constructivistic learning environment. The historical framework is referred to the colonial period during the 16th century A.D. and to its results on culture of the indigenous people, in relation to the ‘conquistadores’. Respecting the methodology, it was used the action-research method, mixed with qualitative and empirical elements (pre-test, post-test). The researching-teaching intervention, including a pilot research, took place at two Middle schools of Central Greece, during one school year, with the participation of 14 year old students, who were trained to become familiar with the art of film. During the three phases of the teaching intervention, as main research, we made the data collection by using research tools (Questionnaire/Worksheets, Text synthesis, Interview). The analysis-interpretation of the results is based on the students’ Social Representations and on Social Semiotics, initially per school and then in total, through the data triangulation for the reliability and validity of the research. The control group who had used only the schoolbook, seemed to have limited historical knowledge and thinking. The experimental group got progress on declarative, procedural and conceptual knowledge, historical thinking and visual literacy. This happened through the analysis of the film ‘The Royal Hunt of the Sun’ and the comparison to another film, texts written by historians and primary sources (multifaceted approach). Specifically, most students of this group understood the concept ‘colonialism’ (anchoring, rejection, transformation of representations) and formulated negative attitude towards it. A theoretical documentation is presented, as well as a control of the aims and research questions. The researcher gives answers about aesthetic pleasure, interest in history, differentiation of elements, historical knowledge and historical thinking. Respecting the connection of history with film in history education, a positive attitude was formulated by students. Research proposals and wider use of the new teaching method are also presented. In conclusion, historical fiction films can be used, under conditions, in the history classroom.

Η παρούσα διδακτορική διατριβή εστιάζει στη Διδακτική της ιστορίας σε συνάρτηση με την ιστορική κουλτούρα και ειδικότερα με την τέχνη του κινηματογράφου, στο πλαίσιο των πολυγραμματισμών. Στόχος της έρευνάς μας είναι η προσέγγιση του τρόπου με τον οποίο οι μαθητές/ριες αποκτούν δεξιότητες ιστορικού γραμματισμού, με τη συμβολή του οπτικού γραμματισμού, και διαμορφώνουν στάσεις. Οι δυσκολίες που παρατηρούνται στην κατανόηση της ιστορίας οδήγησαν στη χρήση νέων μέσων (ταινία μυθοπλασίας ιστορικού περιεχομένου και κινούμενα σχέδια) και στην εφαρμογή νέας μεθόδου διδασκαλίας, η οποία αφορά μαθητές/ριες που ανήκουν στην ηλικιακή κατηγορία των 11-14/15 ετών (Ε΄-Στ΄ Δημοτικού, Γυμνάσιο). Κυρίως στην Ευρώπη και τις Η.Π.Α έχουν γίνει προσπάθειες ένταξης του κινηματογράφου στην εκπαίδευση με διαφορετική προσέγγιση. Η μέθοδός μας έχει ως αφετηρία τη στρατηγική Perkins σχετικά με την τέχνη, και τις παραδοχές του Moniot και της Κάββουρα σχετικά με τη Διδακτική της ιστορίας, σε κονστρουκτιβιστικό περιβάλλον μάθησης. Το ιστορικό πλαίσιο περιλαμβάνει την αποικιοκρατία κατά τον 16ο αιώνα μ.Χ. και τα αποτελέσματα που αυτή επέφερε στον πολιτισμό των Ιθαγενών, σε σχέση με τους ‘κονκισταδόρες’. Ως προς τη μεθοδολογία, χρησιμοποιήθηκε η μικτή μέθοδος έρευνα-δράση, ποιοτικού χαρακτήρα, με προσθήκη εμπειρικών στοιχείων (pre-test, post-test). Με τη συμμετοχή μαθητών/ριών 14 ετών από δύο σχολεία της Κ. Ελλάδας στην πιλοτική και ερευνητική-διδακτική παρέμβαση, διάρκειας ενός σχολικού έτους, επιδιώχθηκε η εξοικείωση με τον κινηματογράφο. Στις τρεις φάσεις της διδακτικής παρέμβασης, ως κυρίως έρευνας, συγκεντρώθηκαν δεδομένα με τη χρήση ερευνητικών εργαλείων (Ερωτηματολόγιο/Φύλλα Εργασίας, Σύνθεση κειμένου, Συνέντευξη). Η ανάλυση και ερμηνεία των αποτελεσμάτων, έχοντας ως εργαλεία τις Κοινωνικές Αναπαραστάσεις και την Κοινωνική Σημειωτική, ανά σχολείο, πραγματοποιείται και συνολικά μέσα από την τριγωνοποίηση των δεδομένων, προκειμένου να διασφαλιστεί η αξιοπιστία και η εγκυρότητα της έρευνας. Η ομάδα ελέγχου που χρησιμοποίησε μόνον το σχολικό εγχειρίδιο, παρουσίασε περιορισμένη ιστορική γνώση και σκέψη. Η πειραματική ομάδα, με την ανάλυση της ταινίας ‘Το Βασιλικό Κυνήγι του Ήλιου’ και τη σύγκριση με άλλη ταινία, κείμενα ιστορικών και πρωτογενείς πηγές (πολυπρισματικότητα) παρουσίασε πρόοδο στην απόκτηση δηλωτικής, διαδικαστικής και εννοιολογικής γνώσης, ιστορικής σκέψης και οπτικού γραμματισμού. Ειδικότερα, έφθασε στην κατανόηση της έννοιας ‘αποικιοκρατία’ (αγκίστρωση, ρήξη, μετασχηματισμός αναπαραστάσεων) και διαμόρφωσε αρνητική στάση προς αυτή. Επίσης, γίνεται θεωρητική τεκμηρίωση, έλεγχος των στόχων και των ερευνητικών ερωτημάτων και δίνονται απαντήσεις σχετικά με την αισθητική απόλαυση, το ενδιαφέρον προς την ιστορία, τη διάκριση στοιχείων, την ιστορική γνώση και σκέψη. Αναφορικά με το συνδυασμό ιστορίας και κινηματογράφου στην ιστορική εκπαίδευση, διαμορφώθηκε θετική στάση. Διατυπώθηκαν προτάσεις ευρείας εφαρμογής της μεθόδου διδασκαλίας. Συμπερασματικά, ο κινηματογράφος μυθοπλασίας ιστορικού περιεχομένου μπορεί να αξιοποιηθεί, υπό προϋποθέσεις, στη διδασκαλία και μάθηση της ιστορίας.