Χάρτης και τέχνη: το χρώμα ως κρίσιμη παράμετρος

Abstract

This doctoral dissertation entitled "Map and Art. Color as a Critical Parameter" aims to bring to light the strong relationship between Cartography and Art. Throughout this study, it is attempted to identify the role of color - which is an inherent and significant element in shaping both cartographic products and painting products - as a critical factor and link between them. For this reason, the elements related to the knowledge of color through different approaches, as well as the elements related to its use, will be listed and analyzed as well. It is cited how color is approached in cartographic literature and to what extent its utilization by the cartographers takes into account its artistic and aesthetic approach. Τhe time frame of this process spans from the end of the Middle Ages and the Gothic style (13th century) to the beginning of the 21st century and is spatially referred mainly to western Europe. For each artistic period under consideration, representative paintings are cited, and for each one of them, the color sequence used to form it is identified and recorded in the color wheel. For the same period, maps of the same era are searched for, and in the same way for each of them, the color sequence on which they are based is identified and recorded in the color wheel. Colors are compared both in descriptive terms, luminance and saturation, and quantitatively, by recording in the color circle, a process that allows an overview of the range and position of color sequences. Paintings are the application field of color characteristics, the field of bringing out the relationships of colors, as well as the simultaneous contrast, and It can become the source of inspiration for creative cartographic composition. The visual differentiation of colors in paintings as well as on maps over time over time is also noted. The study of paintings and the ability to identify the respective period or artistic movement based on how the color was used is an important tool that can be used in depth both in the composition of the map and in the judgment of the cartographic result. This dissertation presents the elements that substantiate the possibility of comparing color standardization in Painting and Cartography, the function of color as a link between paintings and maps in various time and artistic periods, the extraction of knowledge from the temporal differentiation of the visual characteristics of colors, and finally the diachronic dialogue between Cartography and Art over time.

Στη διδακτορική διατριβή με τίτλο "Χάρτης και Τέχνη. Tο χρώμα ως κρίσιμη παράμετρος", επιχειρείται να αναδειχθεί η άρρηκτη σχέση της Χαρτογραφίας με την Τέχνη, μέσω της μελέτης του ρόλου του χρώματος που αποτελεί σημαντικό στοιχείο μορφοποίησης τόσο στα χαρτογραφικά προϊόντα όσο και στα ζωγραφικά έργα. Γίνεται αναφορά στη θεωρία του χρώματος μέσω της επιστημονικής, της ψυχολογικής και της φιλοσοφικής προσέγγισης και εξετάζεται το πώς αναλύεται, περιγράφεται και χρησιμοποιείται το χρώμα τόσο από τους ζωγράφους όσο και από τους χαρτογράφους. Η χρονική τοποθέτηση του θέματος ξεκινά από το τέλος του Μεσαίωνα κατά τον 13ο αιώνα και καταλήγει στις αρχές του 21ου, ενώ η τοποθέτηση στον χώρο γίνεται στη Δυτική Ευρώπη, αφορά δηλαδή κατά κύριο λόγο στον δυτικοευρωπαϊκό πολιτισμό. Σε αυτό το πλαίσιο, διερευνάται η ιστορία του χρώματος στη ζωγραφική, συσχετίζονται οι χαρτογραφικές σχολές με τις καλλιτεχνικές περιόδους, προκειμένου να απαντηθεί το ερώτημα εάν και σε ποιο βαθμό οι χάρτες ακολουθούν τα καλλιτεχνικά ρεύματα και εάν μπορεί να χρησιμοποιηθεί το χρώμα ως στοιχείο αναγνώρισης της σχολής και της αντίστοιχης περιόδου. Για κάθε καλλιτεχνική περίοδο που εξετάζεται, παρατίθενται αντιπροσωπευτικά ζωγραφικά έργα και για κάθε ένα από αυτά, προσδιορίζεται η χρωματική ακολουθία που έχει χρησιμοποιηθεί για τη μορφοποίησή του και καταγράφεται στον χρωματικό κύκλο. Για την ίδια περίοδο, αναζητούνται χάρτες της ίδιας εποχής και με τον ίδιο τρόπο για κάθε έναν από αυτούς προσδιορίζεται και καταγράφεται στον χρωματικό κύκλο η χρωματική ακολουθία στην οποία στηρίζεται. Η σύγκριση των χρωμάτων γίνεται τόσο με περιγραφικούς όρους μέσω του σχολιασμού της απόχρωσης, της φωτεινότητας και του κορεσμού όσο και με ποσοτικούς, μέσω της καταγραφής στον χρωματικό κύκλο, διαδικασία που επιτρέπει την επισκόπηση του εύρους και της θέσης των χρωματικών ακολουθιών. Τα ζωγραφικά έργα αποτελούν πεδίο υλοποίησης των χαρακτηριστικών του χρώματος, πεδίο ανάδειξης των σχέσεων των χρωμάτων και της ταυτόχρονης αντίθεσης και μπορούν να αποτελέσουν πηγή έμπνευσης για τη δημιουργική χαρτογραφική σύνθεση. Σημειώνεται επίσης, η διαχρονική διαφοροποίηση του χρωματικού χαρακτήρα των χρωμάτων τόσο στο ταξίδι του χρώματος στα ζωγραφικά έργα όσο και στους χάρτες. Η μελέτη των ζωγραφικών έργων και η δυνατότητα αναγνώρισης της αντίστοιχης περιόδου ή του αντίστοιχου καλλιτεχνικού ρεύματος με βάση το πώς χρησιμοποιήθηκε το χρώμα, αποτελεί σημαντικό εφόδιο που μπορεί να αξιοποιηθεί σε βάθος τόσο στη σύνθεση του χάρτη όσο και στην κρίση του χαρτογραφικού αποτελέσματος. Στη διατριβή αυτή παρουσιάζονται ενδελεχώς τα στοιχεία που τεκμηριώνουν τη δυνατότητα σύγκρισης της τυποποίησης του χρώματος στη Ζωγραφική και τη Χαρτογραφία, τη λειτουργία του χρώματος ως συνδετικού κρίκου ανάμεσα στα ζωγραφικά έργα και τους χάρτες σε διάφορες χρονικές και καλλιτεχνικές περιόδους, την άντληση γνώσης από τη διαχρονική διαφοροποίηση των οπτικών χαρακτηριστικών των χρωμάτων και εν τέλει τον διαχρονικό διάλογο Χαρτογραφίας και Τέχνης.