Eικαστικές τέχνες και μουσική (τέλη 19ου και 20ός αιώνας), συναισθητικοί πειραματισμοί και οπτικοακουστικές εφαρμογές στην τέχνη του 20ού αιώνα: από τη συναισθησία στην πολυαισθητηριακή συνέργεια

Abstract

The aim of the present thesis is a comprehensive and interdisciplinary presentation of the visual arts-music relation, focusing on the phenomenon of synaesthesia and the total work of art. The study takes into account the theoretical approaches and artistic practice of the 20th century, with a comparative study in Europe, Russia and America. It observes the idea of unity of the arts with a comparative juxtaposition of art before and after World War II. Emphasis is given to highlight the role of music as the dominant art throughout the 20th century. At the same time the thesis explores to which extent and how music was influenced by visual arts. The thesis comprises of two parts: theoretical issues and artistic performances. The first part traces the history of the relationship of music and visual arts from antiquity to the 20th century, with emphasis on the latter. The terms and concepts of visual music and synesthesia, as delivered by the research until today, are being clarified. The thesis presents the evolution of the idea of synesthesia as a neurological and artistic phenomenon. Furthermore, the thesis examines the notion of synesthesia in exhibition practices, scientific conferences and the application of synaesthesia in education. The second part consists of two major sections: the first relates to the art from late 19th to early 20th century and discusses the path from Symbolism to Abstraction, presenting a critical discussion of the works based on the artists texts, presenting the avant-garde movements of the 20th century in which music played a key role in the onset and course. The second section explores the transformation of the idea of synesthesia to multisensoral synergy into new forms of art of the 20th century and the shift from flat two-dimensional painting into the three-dimensional installations, environments, happenings and other hybrid art forms which support the synergy of the senses using new media technology. Simultaneously, the thesis explores two hybrid categories, visual music and sound art. The thesis is supported by illustrations and audiovisual material.

Σκοπός της διατριβής ήταν μία συνολική κριτική, ιστορική και διαθεματική παρουσίαση της σύζευξης μουσικής-εικαστικών τεχνών, όπως εκφράστηκε με το φαινόμενο της συναισθησίας και το καθολικό έργο τέχνης, λαμβάνοντας υπόψη τις θεωρητικές προσεγγίσεις και την καλλιτεχνική πράξη του 20ού αιώνα. Η μελέτη παρακολουθεί την ιδέα της ενότητας των τεχνών με μία συγκριτική αντιπαράθεση της τέχνης πριν και μετά τον Β ́ παγκόσμιο πόλεμο στην Ευρώπη, τη Ρωσία και την Αμερική. Έμφαση δόθηκε στην ανάδειξη του ρόλου της μουσικής ως κυρίαρχης τέχνης σε όλη τη διάρκεια του 20ού αιώνα, αλλά και τις επιδράσεις που αυτή δέχτηκε από τις εικαστικές τέχνες. Διακρίνεται σε δύο μέρη: τα θεωρητικά ζητήματα και τις καλλιτεχνικές επιδόσεις. Στο πρώτο μέρος, ανιχνεύεται η ιστορία της σχέσης μουσικής-εικαστικών τεχνών από την αρχαιότητα μέχρι τον 20ό αιώνα, με έμφαση στον τελευταίο. Επιχειρείται η αποσαφήνιση των όρων και των εννοιών της οπτικής μουσικής και της συναισθησίας, όπως έχουν παραδοθεί από την έρευνα μέχρι τις μέρες μας. Παρακολουθείται η εξέλιξη της ιδέας της συναισθησίας ως νευρολογικού και ως καλλιτεχνικού φαινομένου. Γίνεται μία καταγραφή του φαινομένου της συναισθησίας όπως εκφράστηκε στην εκθεσιακή πρακτική, τα επιστημονικά συνέδρια που έχουν πραγματευτεί το θέμα, καθώς και τις εφαρμογές της συναισθησίας στην εκπαίδευση για συναισθητικά άτομα και μη. Το δεύτερο μέρος αφορά σε δύο μεγάλες ενότητες: η πρώτη αφορά στην τέχνη από τα τέλη του 19ου έως τις αρχές του 20ού και πραγματεύεται την πορεία της τέχνης από τον Συμβολισμό στην Αφαίρεση, παρουσιάζοντας με κριτικό σχολιασμό των έργων, αλλά και με παραθέματα του λόγου των ίδιων των καλλιτεχνών, τα κυριότερα κινήματα της πρωτοπορίας του 20ού αιώνα στα οποία η μουσική διαδραμάτισε καθοριστικό ρόλο στην εμφάνιση και την πορεία τους. Η δεύτερη ενότητα διερευνά τη μεταλλαγή της ιδέας της συναισθησίας σε πολυαισθητηριακή συνέργεια στις νέες μορφές τέχνης του 20ού αιώνα και το πέρασμα από τη δισδιάστατη επίπεδη ζωγραφική στην κινητική και οπτική τέχνη, στον αφηρημένο κινηματογράφο, τις τρισδιάστατες εγκαταστάσεις, τα περιβάλλοντα και τα happenings και σε άλλες σύνθετες μορφές τέχνης στις οποίες η συνέργεια των αισθήσεων υποστηρίχτηκε με την εισαγωγή των νέων τεχνολογικών μέσων. Ταυτόχρονα, διερευνώνται δύο υβριδικές κατηγορίες, η οπτική μουσική (visual music) και η ηχητική τέχνη (sound art). Η εργασία υποστηρίζεται από εικονογραφικό και οπτικοακουστικό υλικό