Οι λουτρικές εγκαταστάσεις στη Μακεδονία κατά τη ρωμαϊκή αυτοκρατορική και την πρωτοβυζαντινή περίοδο

Abstract

This thesis examines the bathing facilities in Macedonia during the roman imperial and early byzantine period. We are referring to the roman-style baths, which, in terms of architecture, roman baths are consisted of a number of rooms with escalating temperature which comes from a complex underfloor and wall heating system. Initially, there is the catalogue of the lemmata – the buildings that are investigated. Each lemma contains 13 fields. The data of our research is analyzed comparatively in the main partof the study. Based on the fields that we have examined for each building, the arguments are developing in corresponding chapters, such as: the geographical distribution of the baths, their size, their position, their architectural types, their rooms and equipment, as well as their constructural and technical characteristics. Separate chapters deal with the decoration and the dating of the bath buildings. In the penultimate chapter we discuss four major cities of Macedonia (Veroia, Thessaloniki,Filippoi and Dion), due to the large number of baths that have been discovered there. Finally,we summarize and present the conclusions of the thesis. Volume B contains maps, drawings / plans and photographs. Our research focuses οn bathing establishments for public use. However, we include in our research parts of buildings that their use is controversial because of their fragmentary discovery and verified domestic private baths, because they are an important part of the bathing institution. The aim of the thesis is to locate the bathing facilities in the region of modern Macedonia and to describe their architectural and constructural features. The extensive scientific bibliography about baths, the bathing buildings all over the Roman Empire and the ancient literary sources provide us with vital comparative material.The investigation covers a wide time period and bathing establishments which are dated from the late first century B.C. to the 6th century A.D. Our purpose is to trace variations in the architecture of baths and the bathing habits and therefore, to discern the changes of the urban space and the social mores during the roman until the period of late antiquity.

Το θέμα της διατριβής είναι οι λουτρικές εγκαταστάσεις στη Μακεδονία κατά τη ρωμαϊκή αυτοκρατορική και την πρωτοβυζαντινή περίοδο. Πρόκειται για τα λουτρά ρωμαϊκού τύπου, τα οποία, από αρχιτεκτονικής άποψης, αποτελούνται από ένα σύνολο αιθουσών με κλιμακούμενη θερμοκρασία που οφείλεται σε ένα σύνθετο σύστημα υποδαπέδιας και εντοίχιας θέρμανσης. Αρχικά, παρουσιάζεται ο κατάλογος με τα λήμματα που αποτελούν τα υπό έρευνα κτήρια. Κάθε λήμμα περιλαμβάνει 13 πεδία. Στο συνθετικό μέρος αναλύονται συγκριτικά τα δεδομένα της έρευνάς μας. Με βάση τα πεδία που εξετάσαμε για κάθε κτήριο, η επιχειρηματολογία αναπτύσσεται σε αντίστοιχες ενότητες που αφορούν: τον γεωγραφικό καταμερισμό των λουτρών, το μέγεθος, τη χωροθέτησή τους, τους αρχιτεκτονικούς τύπους, τους χώρους και τον εξοπλισμό τους, καθώς και κατασκευαστικά και τεχνικά θέματα. Ξεχωριστές ενότητες αποτελούν: η διακόσμηση και η χρονολόγηση των κτηρίων. Στο επόμενο κεφάλαιο πραγματευόμαστε χωριστά τέσσερις σημαντικές πόλεις της Μακεδονίας (Βέροια, Θεσσαλονίκη, Φίλιπποι και Δίον), λόγω του μεγάλου αριθμού των λουτρικών εγκαταστάσεων που έχουν ανακαλυφθεί σε αυτές. Η εργασία ολοκληρώνεται με το κεφάλαιο των συμπερασμάτων, στο οποίο συνοψίζονται και παρουσιάζονται τα πορίσματα της έρευνας. Στον β΄ τόμο δίνονται χάρτες, σχέδια και εικόνες. Το ενδιαφέρον της έρευνας επικεντρώνεται στα λουτρικά συγκροτήματα δημόσιας χρήσης. Ωστόσο, μας απασχολούν και τμήματα κτηρίων που η χρήση τους είναι αμφιλεγόμενη λόγω της αποσπασματικής αποκάλυψής τους, καθώς και εξακριβωμένα ιδιωτικής χρήσης οικιακά λουτρά, διότι και αυτά αποτελούν αναπόσπαστοκομμάτι του λουτρικού θεσμού. Στόχος της διατριβής είναι o εντοπισμός των λουτρικών εγκαταστάσεων στον χώρο τηςσύγχρονης Μακεδονίαςκαι η περιγραφή των αρχιτεκτονικών και των κατασκευαστικών τους χαρακτηριστικών. Η εκτενής επιστημονική βιβλιογραφία περί λουτρών, οι λουτρικές εγκαταστάσεις από όλη τη ρωμαϊκή αυτοκρατορία, καθώς καιοι αρχαίες φιλολογικές πηγές παρέχουν συγκριτικό υλικό. Τα χρονικά όρια της έρευνας καλύπτουν μια περίοδο ίδρυσης λουτρικών εγκαταστάσεων από τα τέλη του 1ου αι. π.Χ. ως τον 6ο αι. μ.Χ. Πρόθεσή μας είναι να ιχνηλατήσουμε τις μεταβολές στην αρχιτεκτονική των λουτρών και στις λουτρικές συνήθειες και κατ’ επέκταση να θίξουμε τις αλλαγές του αστικού χώρου και των κοινωνικών ηθών από τη ρωμαϊκή μέχρι και την περίοδο της ύστερης αρχαιότητας.