Το θέλημα του Θεού στους σύγχρονους ασκητικούς συγγραφείς

Abstract

The present study focuses on the will of God with special emphasis on the teaching of contemporary Orthodox ascetics. Those included as the primary sources material for the study are as follows: St. Silouan the Athonite, Elder Sophrony of Essex, St. Porphyrios of Kavsokalivia and Elder Thaddeus of Vitovnica. While the study primarily draws upon and focuses on the writings of these teachers in order to formulate a practical and unified theological vision of God's will, it also takes into consideration the writings of other earlier saints directly related to the subject. This second category of source material includes Sts. Barsanuphius, John the Prophet, and Abba Dorotheos of Gaza (Obedience and the Will of God), as well as St. Symeon the New Theologian (Spiritual Fatherhood) and St. John of Kronstadt (Prayer). In terms of content, the study attempts to come to terms with the following questions: What is the essence of the Divine commandments and what does obedience to the will of God entail? (Chapter 2) What roles do the spiritual father and the priest play in revealing God's will? (Chapter 3) What is the nature and extent of human freedom? (Chapter 5) How do the will of man and the will of God interact and resolve in prayer? (Chapter 6) And finally, what does “calling” both signify and result in as personal conformity to God's will? (Chapter 7) This study attempts to address these questions by locating them within the greater context of God's will as revealed in Christ and in the Bible. (Chapter 1) But also, by carefully considering how these issues shape and form the Christian meaning of faith and humility. (Chapter 4) The entire theological discussion revolves around an important patristic distinction between God's will by concession (κατὰ συγχώρησιν) and God's primary will (κατ᾽ εὐδοκίαν). It is because of this very distinction that man's freedom is real, allowing for the possibility of evil. As the ascetics and Fathers have it, God's will by concession constitutes all things which happen by means of His permission, while God's primary will is His ultimate plan for humanity and creation put forth in Christ. But in order to be reborn in Christ as a part of God's primary will, man must first put the old man, along with his fallen will, to death. The conclusion of the study therefore points to God's will as the great mystery of man in Christ, which itself constitutes the ultimate eschatological culmination of all existence. The will of God in Christ is the reason man was created, it is the resolution of all problems and dilemmas, and it is the ultimate meaning of life itself.

Η παρούσα εργασία επικεντρώνεται στο ζήτημα του θελήματος του Θεού με ιδιαίτερη έμφαση στη διδασκαλία σύγχρονων ορθόδοξων ασκητών. Τα συγγράμματα που αποτελούν το πηγαίο υλικό για τη διατριβή ανήκουν στους ακόλουθους ασκητές: Άγιο Σιλουανό τον Αθωνίτη, Γέροντα Σωφρόνιο Σαχάρωφ, Άγιο Πορφύριο τον Καυσοκαλυβίτη και Γέροντα Θαδδαίο της Βιτόβνιτσα. Παρόλο που η διατριβή κυρίως αντλεί και επικεντρώνεται στα παραπάνω συγγράμματα για να διαμορφώσει μια πρακτική και ενιαία θεολογική προσέγγιση στο ζήτημα του θελήματος του Θεού, ταυτόχρονα λαμβάνει υπ’ όψιν συγγράμματα προγενέστερων αγίων που σχετίζονται με το θέμα. Αυτή η δεύτερη κατηγορία πηγαίου υλικού περιλαμβάνει τον Άγιο Βαρσανούφριο, τον Ιωάννη τον Προφήτη, τον Αββά Δωρόθεο της Γάζας (η υπακοή και το θέλημα του Θεού), καθώς επίσης τον Συμεών τον Νέο Θεολόγο (πνευματική πατρότητα) και τον Άγιο Ιωάννη της Κροστάνδης (προσευχή). Αναφορικά με το περιεχόμενό η εργασία διαπραγματεύεται τα ακόλουθα ερωτήματα: Ποιά είναι η πεμπτουσία των θείων εντολών και σε τί συνίσταται η υπακοή στο θείο θέλημα (κεφάλαιο 2); Ποιός είναι ο ρόλος και η συμβολή του πνευματικού πατέρα και του ιερέα στην αποκάλυψη του προσωπικού θελήματος του Θεού (κεφάλαιο 3); Ποιά η φύση και το εύρος της ανθρώπινης ελευθερίας (κεφάλαιο 5); Με ποιόν τρόπο η ανθρώπινη και η θεία θέληση αλληλεπιδρούν και ευθυγραμμίζονται δια μέσου της προσευχής (κεφάλαιο 6); Και τέλος, με ποιόν τρόπο η «κλήση» υποδηλώνει και οδηγεί σε μια προσωπική συνάντηση με το θείο θέλημα (κεφάλαιο 7); H παρούσα μελέτη αποπειράται να καταπιαστεί με αυτές τις ερωτήσεις τοποθετώντας τες μέσα στο γενικότερο πλαίσιο του θείου θελήματος, όπως αυτό αποκαλύπτεται εν Χριστώ και στην Αγία Γραφή (κεφάλαιο 1). Λαμβάνει επίσης υπ’ όψιν τον τρόπο που τα παραπάνω θέματα διαμορφώνουν το χριστιανικό περιεχόμενο της πίστης και της ταπείνωσης (κεφάλαιο 4). Ολόκληρη η θεολογική συζήτηση της μελέτης περιστρέφεται γύρω από μια σημαντική πατερική διάκριση, αυτήν μεταξύ του κατ’ ευδοκίαν και του κατά παραχώρησιν θείου θελήματος. Είναι λόγω αυτής της πραγματικότητας, που υποδηλώνεται από την παραπάνω διάκριση, που η ανθρώπινη ελευθερία είναι πραγματική, κάτι που επιτρέπει και την επιλογή του κακού. Σύμφωνα με τους ασκητές και τους Πατέρες το κατά παραχώρησιν θείο θέλημα συνίσταται σε αυτά που συμβαίνουν με την παραχώρηση-άδεια του Θεού, ενώ το κατ’ ευδοκίαν θείο θέλημα είναι το απώτερο θέλημά Του για την ανθρωπότητα και την κτίση, όπως αποτυπώνεται στο σωτηριώδες έργο του Χριστού. Για να αναγεννηθεί κάποιος εν Χριστώ στο πλαίσιο του κατ’ ευδοκίαν θείου θελήματος πρέπει πρώτα να νεκρώσει τον παλαιό άνθρωπο με το μεταπτωτικό του θέλημα. Ο επίλογος της μελέτης υποδεικνύει το θείο θέλημα ως το μέγα μυστήριο του ανθρώπου εν Χριστώ, το οποίο αποτελεί την απώτερη εσχατολογική ανακεφαλαίωση κάθε ύπαρξης. Το θέλημα του Θεού εν Χριστώ είναι ο λόγος της δημιουργίας του ανθρώπου, είναι η επίλυση όλων των προβλημάτων και διλημμάτων και είναι η ύστατη σημασία αυτής της ίδιας της ζωής.