Οι ελληνικοί φυσικοί πόροι και ανθρωπογενείς γεώτοποι και η συμβολή τους στην αναπτυξιακή διαδικασία της χώρας

Abstract

The reality of experiential socio geo-environmental relations is understood and determined through Folk songs, toponomy, Folkloric tradition, myths, pilgramages, and historical events. Each of the above mentioned relations is recorded and corresponds with the place-positions of the geo environment. The specialized scientific approach to the specific above mentioned geo environmental places, through the cognitive levels of geoscientists in relation to other scientific levels, characterizes or determines the folkloric, mythical and historical geotopes. In this are included the geotopes of geological disasters. Which connect the thus provoked dangers with society, contributing to the preservation of geo memory. The primary experiential and complex “reading” of the socio geo-environment manifests the existence of specific geo-tope categories. In the case of Λιμνιάς γής, it exhibits the pharmaceutical geo-topes.The geo- environment constitutes the basis of the developmental planning of society and administered diversely it provides it with the raw materials for its life, prosperity and the creation of civilization. It is used for the depositing of waste materials of the socio- economical reality and also as a source of inspiration and creation.The geo-environment contains the fossils of flora and fauna, the minerals and the ore and “exhibits” the geological phenomena and their formations – like Thermo metallic springs, Waterfalls, canyons, caves and karst formations, faults, characteristic geo formations and many other types.The geotopes and landscapes of particular natural beauty are the place – positions of the geoenvironment, whose charactetistic phenomena and natural sculpting are proof of the evolutionary history of the earth. The information that geotopes provide are interpreted, assessed, categorized, compared and constitute the “archives of the earth”. They are useful and necessary now and in the future.The natural and manmade geotopes are studied and evaluated inter disciplinary by specialists and are divided into categories according to the purpose they serve and the criteria that are involved. They are distinguished for their thematical variety and yet in each thematical category their geographical dispersion and great numbers. They make up the earth’s and its people’s natural and cultural heritage. It contains values that justify the interest for preservation and evaluation for scientific, educational, cultural and aesthetic purposes the interest is categorized on an experiential, European, national, peripherial and local level.Natural and manmade geotopes constitute geological resources and in turn can be converted/ transformed into a “product”, functioning as a developmental pole, thus covering various social needs. The available products and the services which accompany them, have their own cycles and life span, their own evolution in time, but also their changes depending on the customer – visitor needs.The natural or manmade geotopes, with their polymorphous variety, act as a destination and demand an on – the – spot visit. Geotopes also make for destinations which originate from locations which have been re-used or rehabilitated.For mankind, geotopes function mainly as subjects which simultaneously allow for the contact between the science of geology and its applications and the role of the geologist. The visitor processes the geological information which the geotopes contain, one assesses the process with which it functions, its evaluation, its exhibition, its management and its protection.Today’s reality concerning geotopes is accompanied by their history, their various uses and their contribution to the evolutionary process of the country, but also the respective administrative level each one belongs to. Geotopes allow for the functioning of economical activities and contribute to the creation of new specializations.Geotopes can be seen as outdoor geological natural museums, depending on their thematical category, with unique findings that feature variety and geographical dispersion. But they can also be natural observatory laboratories for study, recording, classifying, interpretation and understanding of geological phenomena and the evolution of the earth’s palaioenvironment. The above theory demonstrates the target audience that geotopes offer and also the potential to function providing benefits to pupils of every level and the teaching of its educational system to its students (extra muros).According to the results of three questionnaires on three types of geotopes, at locations where samples were retrieved during research, and in turn, in all of Greece’s geotopes, the following were noted:It’s necessary, from the government’s side, to designate a staff body which will create policies for geotopes, will monitor its application to its viable development. It will concern itself seriously and will deal hants on with the protection and preservation issues and the management of these geotopes. Some of the responsibilities of the above mentioned staff body can be the application of this legislation, the legal declaration of these geotopes, the legal definitions of geoheritage and other such relevant terms. Also the legislation for legal signs and symbols designating each type of geotope, with classifications per thematic issue, with the establishment of functional outlines and the evaluation of the quality of the available services and products.The local self-governed body, even though geotopes are within its administrative limits, is interested mainly in those geotopes which are in its jurisdiction. The geotopes of the Alistratis Caves in Serres, Lake Castria , Edessa Falls and the Metallic Waters of Aridea, Function as municipal Council’s policies.Characteristic indigenous development is observed in the Alistrati Municipality, which offers the opportunity to visit the adjacent cave, Aggiti Canyon and sponsors the research for the Orphea Cave, which is very close to the existing and already functional cave.The relations are good between the Municipalities of Mylo and Loutraki, with private manmade geotopes, the Mylos Mineral Musevn and respectively with the Corinth Canal and no friction between them is mentioned. Collaboration amongst them could be cultivated for visiting rights and functionality of the catacombs at Ancient Diolkou respectively.Problems were spotted in the ralations between the Municipality of Sfakia and the Administrative Department of the Samaria Canyon geotope. The Ministry of Agricultural is responsible for its functioning. The lack of maintenance for the footpath and service provision and products must be dealt with by the corresponding departments. The Geological Park of the Petrified Forest in Mytilini, in the Municipality of Eresou – Antisa, is the only one in our research which functions with prerequisites from the National Geological Parks. It’s affiliated with part of the Ministy of Culture and no friction or collaboration is reported.A dispute is pending between, the Municipality of N. Triglia in Halkidiki which in coordination with the Ministry of Tourism, have the responsibility of running the Petralona Cave.We can mention that most of the people responsible for the geotopes manage only the daily responsibilities for the visitors and are not really productive, and as aresult, the geotopes have been offering the same services and products for decades.Generating geological knowledge from the geotope is its comparative advantage. During the process of the visitors sensitization and inquisition, who from a simple time consumer and observant visiting a geotope, begins to understand and inquire in depth about the geological phenomena and witness reports and appreciates what it includes.More and more Greek tourists choose the geotopes at their road stops or final destinations. They do spend the time and money on the ticket to see it.The foreign tourists are characterized by their multiculturalism. They travel in an organized manner and visit each sight and geotope, as long as it’s listed in the tour book. If we bear in mind the increasing rate of the entertainment/leisure industry, for Greek and foreign tourists, we realize that the reality contains potential and needs exploration.Geotopes have a specialized audience – Greek and international - : scientists, explorers, students and collectors.Geotopes contribute to and upgrade in geotourism. With geotourists numbers rising continuously, a fact with hasn’t rally interested the government, the local self-governed bodies or departments on each level, mor geotope officials, to this day.Natural or manmade geotopes, creations of nature on mans’ forces – visitable or functional – activate the scientific approach of the geological sciences with other scientific fields, therefore, contributing to the knowledge of our Homelands. They open up new doors on geoscientific levels like the geoparks, geotourism and new occupations like geo-tour guides or geo-maintence men. They help make the various interests of the Greek geo-environment, the role of the geologists and geoscientists, stand out.Their upgrading and management within the borders of viable development requires their protection and society’s interest towards them.

Η πραγματικότητα των βιωματικών σχέσεων κοινωνίας – γεωπεριβάλλοντος γίνεται αντιληπτή και προσδιορίζεται μέσα από τα δημοτικά τραγούδια, τα τοπωνύμια, τις λαογραφικές παραδόσεις, τους μύθους, τα προσκυνήματα και τα ιστορικά γεγονότα. Η κάθε μια από τις παραπάνω σχέσεις εγγράφεται και αντιστοιχεί σε τόπους-θέσεις του γεωπεριβάλλοντος. Η διεπιστημονική προσέγγιση των παραπάνω συγκεκριμένων γεωπεριβαλλοντικών τόπων, μέσα από τα γνωστικά πεδία των γεωεπιστημών σε σχέση με άλλα επιστημονικά πεδία, προσδιορίζει τους λαογραφικούς, μυθολογικούς, ιστορικούς, γεώτοπους. Σ’ αυτούς συμπεριλαμβάνονται και οι γεώτοποι των γεωλογικών καταστροφών, οι οποίοι συνδέουν τους προερχόμενους από αυτούς κινδύνους με την κοινωνία, συμβάλλοντας στη διατήρηση της γεωμνήμης. Το αρχικά βιωματικό και πολλαπλό «διάβασμα» της σχέσης κοινωνίας – γεωπεριβάλλοντος φανερώνει την ύπαρξη συγκεκριμένων κατηγοριών γεωτόπων. Η περίπτωση της «Λιμνιάς γης» αναδεικνύει τους Φαρμακευτικούς γεώτοπους. Το γεωπεριβάλλον αποτελεί τη βάση του αναπτυξιακού σχεδιασμού της κοινωνίας, το οποίο διαχειριζόμενο ποικιλότροπα παρέχει σ’ αυτήν τις πρώτες ύλες για τη διατήρηση της ζωής, την ευημερία και τη δημιουργία πολιτισμού. Χρησιμοποιείται επίσης, για την εναπόθεση των κατάλοιπων της κοινωνικής- οικονομικής πραγματικότητας καθώς και ως μέσο αναψυχής, πηγή έμπνευσης και δημιουργίας.Το γεωπεριβάλλον περιέχει τ’ απολιθώματα της πανίδας και της χλωρίδας, τ’ ορυκτά και τα μεταλλεύματα και «δείχνει» τα γεωλογικά φαινόμενα και τις διεργασίες τους, όπως Θερμομεταλλικές πηγές. Καταρράκτες, Φαράγγια, Σπήλαια και καρστικές μορφές, Ρήγματα, χαρακτηριστικές Γεωμορφές κ.ά.Οι γεώτοποι καθώς και τα τοπία ιδιαίτερου φυσικού κάλλους, είναι οι τόποι-θέσεις του γεωπεριβάλλοντος, των οποίων τα χαρακτηριστικά φαινόμενα και οι διεργασίες τους, αποτελούν μάρτυρες της εξελικτικής ιστορίας της γης. Οι μαρτυρίες-πληροφορίες που εμπεριέχουν οι γεώτοποι ερμηνεύονται, αξιολογούνται, κατατάσσονται, συγκρίνονται και απαρτίζουν το «αρχείο γης». Είναι χρήσιμες και αναγκαίες τώρα και στο μέλλον.Οι φυσικοί και ανθρωπογενείς γεώτοποι μελετώνται και αξιοποιούνται διεπιστημονικά και χωρίζονται σε κατηγορίες ανάλογα με το σκοπό που εξυπηρετούν και τα κριτήρια που τίθενται. Διακρίνονται για τη θεματική, αλλά και μέσα στην κάθε θεματική κατηγορία, ποικιλία, τη γεωγραφική τους διασπορά και το μεγάλο αριθμό. Αποτελούν μέρος της φυσικής και πολιτιστικής κληρονομιάς του τόπου και των ανθρώπων του και εμπεριέχουν αξίες που δικαιολογούν το ενδιαφέρον της διατήρησης και αξιολόγησής τους για σκοπούς επιστημονικούς, εκπαιδευτικούς, πολιτισμικούς και αισθητικούς. Κατηγοριοποιούνται σε παγκόσμιου, ευρωπαϊκού, εθνικού, περιφερειακού και τοπικού ενδιαφέροντος.Φυσικοί και ανθρωπογενείς γεώτοποι αποτελούν γεωλογικούς πόρους και στη συνέχεια μπορούν να μετατραπούν σε «προϊόν», λειτουργούν, ως αναπτυξιακοί πόλοι, καλύπτοντας διάφορες κοινωνικές ανάγκες. Τα προσφερόμενα προϊόντα, και οι υπηρεσίες που τα συνοδεύουν, έχουν τους δικούς τους κύκλους και τη διάρκεια ζωής, την εξέλιξή τους στο χρόνο αλλά και τις μεταβολές τους, ανάλογα με τις ανάγκες των πελατών-επισκεπτών.Οι φυσικοί ή ανθρωπογενείς γεώτοποι, με την ποικιλία και πολυμορφία τους, λειτουργούν ως προορισμοί επιβάλλοντας την επιτόπια επίσκεψη. Προορισμούς αποτελούν επίσης και οι γεώτοποι που προέρχονται από την επαναχρησιμοποίηση ή την αποκατάσταση των τοποθεσιών τους. Οι γεώτοποι λειτουργούν για τον άνθρωπο, κύρια, ως θεάματα που επιτρέπουν συγχρόνως, την επαφή με την επιστήμη της γεωλογίας, τις εφαρμογές της και το ρόλο του γεωλόγου. Ο επισκέπτης διακρίνει τη γεωλογική πληροφορία, που εμπεριέχουν οι γεώτοποι, και κρίνει τον τρόπο λειτουργίας, αξιοποίησης, ανάδειξης, διαχείρισης και προστασίας του. Η σημερινή πραγματικότητα των γεωτόπων συνοδεύεται από την ιστορία τους, τις διαφορετικές τους χρήσεις και τη συμβολή τους στην αναπτυξιακή διαδικασία της χώρας, συνολικά, αλλά και στο αντίστοιχο διοικητικό επίπεδο που ανήκει ο καθένας. Οι γεώτοποι επιτρέπουν τη λειτουργία οικονομικών δραστηριοτήτων και συμβάλλουν στη δημιουργία νέων ειδικοτήτων.Οι γεώτοποι μπορούν να ειδωθούν, ανάλογα με τη θεματική τους κατηγορία, ως υπαίθρια γεωλογικά φυσικά μουσεία, με ευρήματα μοναδικά, που τα χαρακτηρίζει η ποικιλία και η γεωγραφική διασπορά, αλλά και ως φυσικά εργαστήρια παρατήρησης, μελέτης, καταγραφής, ταξινόμησης, ερμηνείας και κατανόησης των γεωλογικών φαινομένων και των εξελίξεων, του παλαιοπεριβάλλοντος της γης. Η παραπάνω θεώρηση αναδεικνύει το ειδικό κοινό που διαθέτουν οι γεώτοποι, καθώς και τη δυνατότητα να λειτουργήσουν παρέχοντας οφέλη σε μαθητές κάθε εκπαιδευτικής βαθμίδας και σε φοιτητές, της εκτός των τοιχών, διδασκαλίας του εκπαιδευτικού συστήματος (extra muros). Σύμφωνα με τ’ αποτελέσματα των τριών ερωτηματολογίων για την κάθε κατηγορία γεωτόπων των θέσεων δειγματοληψίας της ερευνάς μας, και κατ’ επέκταση των γεωτόπων όλης της Ελλάδας μπορούν να διατυπωθούν τα παρακάτω:Είναι αναγκαία, από την πλευρά της Πολιτείας, η θεσμοθέτηση ενός επιτελικού οργάνου, το οποίο να παράγει, επιστημονική γνώση, για την χάραξη πολιτικής για τους γεώτοπους, να ελέγχει την εφαρμογή της στα πλαίσια της βιώσιμης ανάπτυξης, να ενδιαφέρεται έμπρακτα για θέματα προστασίας και διαχείρισης των γεωτόπων. Μερικές από τις αρμοδιότητες του παραπάνω οργάνου, μπορούν να είναι η εφαρμογή ή, η παραγωγή της νομοθεσίας, γενικής ή ειδικής, η νομική ανακήρυξη των γεωτόπων, ο νομικός προσδιορισμός της γεωκληρονομιάς και άλλων σχετικών εννοιών, η θεσμοθέτηση σήματος διάκρισης, ανά θεματική κατηγορία, με διαβαθμίσεις, αναλόγως του ενδιαφέροντος, με συγκεκριμένη χρονική διάρκεια, η καθιέρωση προδιαγραφών λειτουργίας και η αξιολόγηση της ποιότητας των παρεχομένων υπηρεσιών και προϊόντων. Η Τοπική Αυτοδιοίκηση, παρόλο που οι γεώτοποι βρίσκονται στα διοικητικά της όρια, ενδιαφέρεται κύρια γι αυτούς που είναι στη δικαιοδοσία της. Οι γεώτοποι των σπηλαίων Αλιστράτης Σερρών, Λιμνών Καστρίας, του Καταρράκτη της Έδεσσας και των Θερμομεταλλικών Νερών Αριδαίας, λειτουργούν ως δημοτικές επιχειρήσεις. Το παραγόμενο έργο οφείλεται κύρια στο ενδιαφέρον του υπεύθυνου και όχι στη υλοποίηση της πολιτικής του Δημοτικού Συμβουλίου. Χαρακτηριστικά ενδογενούς ανάπτυξης παρατηρούνται στο Δήμο Αλιστράτης, ο οποίος παρέχει τη δυνατότητα επίσκεψις στο, διπλανό του σπηλαίου, φαράγγι του Αγγίτη και χρηματοδοτεί την έρευνα του σπηλαίου «Ορφέα», το οποίο βρίσκεται πολύ κοντά στο υπάρχον αξιοποιημένο σπήλαιο.Οι σχέσεις των Δήμων Μήλου και Λουτρακίου με τους ιδιωτικούς ανθρωπογενείς γεώτοπους, του Μεταλλευτικού Μουσείου Μήλου και της Διώρυγας της Κορίνθου αντίστοιχα, είναι καλές και δεν αναφέρονται προστριβές μεταξύ τους. Θα μπορούσαν ν’ αναπτυχθούν μεταξύ τους και συνεργασίες για την επίσκεψη και αξιοποίηση των Κατακομβών και της Αρχαίας Διολκού, αντίστοιχα. Προβλήματα εντοπίστηκαν στη σχέση του Φορέα Διαχείρισης του γεώτοπου του φαραγγιού της Σαμαριάς με το Δήμο Σφακίων. Η ευθύνη λειτουργίας του, ανήκει στο Υπουργείο Γεωργίας. Η έλλειψη συντήρησης του μονοπατιού και παροχής υπηρεσιών και προϊόντων, πρέπει να απασχόληση τους εμπλεκόμενους φορείς. Το Γεωπάρκο του Απολιθωμένου Δάσους Μυτιλήνης, Δήμου Ερεσού – Άντισσας, είναι το μόνο, της έρευνας μας, που λειτουργεί με προδιαγραφές των Διεθνών Γεωπάρκων. Υπάγεται στο Υπουργείο Πολιτισμού και δεν αναφέρονται συνεργασίες και προστριβές.Εκκρεμεί, στο Συμβούλιο Επικρατείας, διένεξη ανάμεσα στο Δήμο Ν. Τρίγλιας Χαλκιδικής και την Ανθρωπολογική Εταιρεία Ελλάδος, η οποία μαζί με το Υπουργείο Τουρισμού, έχουν την ευθύνη λειτουργίας του σπηλαίου των Πετραλώνων. Οι περισσότεροι από τους υπεύθυνους των γεωτόπων, μπορεί, να αναφερθεί, πως, διαχειρίζονται μόνο την καθημερινότητα των επισκεπτών και λιγότεροι, παράγουν επιπλέον έργο, με αποτέλεσμα οι γεώτοποι να προσφέρουν τις ίδιες υπηρεσίες και προϊόντα για δεκαετίες. Η παραγωγή γεωλογικών γνώσεων από τον γεώτοπο είναι το συγκριτικό του πλεονέκτημα, στη διαδικασία ευαισθητοποίησης και προβληματισμού του επισκέπτη, ο οποίος από απλός καταναλωτής του χρόνου της επίσκεψης στο γεώτοπο και θεατής, αρχίζει να κατανοεί, να ενδιαφέρεται και ν’ αναζητά σε βάθος τα γεωλογικά φαινόμενα και τις μαρτυρίες και αξίες που εμπεριέχουν.Οι Έλληνες τουρίστες, όλο και περισσότερο, επιλέγουν τους γεώτοπους ως ενδιάμεσους ή τελικούς τόπους προορισμού. Διαθέτουν το χρόνο τους και πληρώνουν το ανάλογο εισιτήριο.Οι ξένοι τουρίστες διακρίνονται για την πολυπολιτισμικότητα, ταξιδεύουν οργανωμένα και επισκέπτονται κάθε αξιοθέατο και τους γεώτοπους, αρκεί να είναι καταχωρημένοι σε τουριστικούς καταλόγους. Εάν λάβουμε υπόψη και την αυξανόμενη συνεχώς βιομηχανία του ελεύθερου χρόνου, για τους Έλληνες και ξένους τουρίστες, αντιλαμβανόμαστε ότι η πραγματικότητα εμπεριέχει δυναμική και χρειάζεται διερεύνηση.Οι γεώτοποι έχουν και ειδικό κοινό, ελληνικό και διεθνές: επιστήμονες, ερευνητές, φοιτητές και συλλέκτες. Οι γεώτοποι συμβάλλουν και αναδεικνύουν τον γεωτουρισμό με τους γεωτουρίστες ν’ αυξάνονται συνεχώς, γεγονός που φαίνεται να μην έχει απασχολήσει, προς το παρόν, την Πολιτεία, την Αυτοδιοίκηση κάθε βαθμού και τους υπευθύνους των γεωτόπων.Οι φυσικοί και ανθρωπογενείς γεώτοποι, δημιουργήματα των δυνάμεων της φύσης ή του ανθρώπου, επισκέψιμοι ή αξιοποιημένοι, ενεργοποιούν τη διεπιστημονική προσέγγιση των επιστημών της γεωλογίας με άλλους επιστημονικούς χώρους, συμβάλλοντας στην γνώση της Πατριδογνωσίας. Ανοίγουν νέα επιστημονικά πεδία στις γεωεπιστήμες, όπως, τη γεωδιατήρηση και τη γεωκληρονομιά, νέες δραστηριότητες, όπως τα γεωπάρκα, τον γεωτουρισμό. και νέα επαγγέλματα, όπως τους γεωξεναγούς, γεωσυντηρητές. Αναδεικνύουν, τα ποικίλα ενδιαφέροντα του ελληνικού γεωπεριβάλλοντος, το ρόλο του γεωλόγου και των γεωεπιστημών. Η ανάδειξη, αξιοποίηση και διαχείρισή τους, στα πλαίσια της βιώσιμης ανάπτυξης, προϋποθέτει την προστασία τους κατ αρχάς και το έμπρακτο ενδιαφέρον της κοινωνίας γι’ αυτούς.