Η εφαρμογή και αξιολόγηση μιας ομαδικής ψυχοεκπαιδευτικής παρέμβασης σε μέλη οικογενειών ατόμων με σχιζοφρένεια ή σχιζοσυναισθηματική διαταραχή

Abstract

Goal: The present research paper aims at assessing the effectivity of a psychoeducational intervention in relative’s groups of patients with schizophrenia or schizoaffective disorder. It examines the possible influence of the intervention on family members as well as on the course of the illness. Methodology: Of a total of 131 relatives, 83 consisted the experimental group and 48 the control group. The relatives of the experimental group were divided in 5 groups and attended 18 psychoeducational sessions. Their patients of the experimental group as well as the patients and the relatives of the control group attended no specific intervention and continued their routine care. The psychoeducational intervention included education about the illness, communication skills training and training in problem-solving. It combined educational and psychotherapeutic techniques. The psychometric tools administered were: The Family Burden Scale, The Family Rituals Scale, The General Health Questionnaire GHQ-28, the Center for Epidemiological studies - Depression Scale Ces-D, the Opinions about Mental Illness Scale OMI, two scales concerning the knowledge about the illness, two questionnaires concerning expectations and feedback about the group process and questionnaires concerning sociodemographic characteristics of the sample and information about the illness. Three assessments took place, the first at the beginning of the research, the second after the intervention and the third at the end of the research after 12 months. Results: The findings verify that the participation of relatives in psychoeducational groups leads to significant improvement of their knowledge about the illness, to reduction of burden, to improvement of the general health status, of depression, of the attitudes about mental illness and of family rituals while having positive effects to the patients themselves, mainly by reducing the hospitalizations and improving the compliance to the medication. Discussion: Psychoeducational groups of relatives of persons suffering from schizophrenia have been proven to have important positive effects directly to the family members participating to them but also to the patients even though they received only standard care.

Σκοπός: Σκοπός της έρευνας είναι εφαρμογή στην Ελλάδα και η αξιολόγηση μιας ολοκληρωμένης ψυχοεκπαιδευτικής παρέμβασης για οικογένειες ατόμων που πάσχουν από σχιζοφρένεια ή σχιζοσυναισθηματική διαταραχή. Η ψυχοεκπαιδευτική μέθοδος που ακολουθήθηκε ήταν αυτή της συμπεριφορικής θεραπείας οικογένειας με μέλος που πάσχει από σχιζοφρενική διαταραχή. Προσαρμόστηκε όμως στα χαρακτηριστικά των ελληνικών οικογενειών και του συστήματος υπηρεσιών ψυχικής υγείας, ενσωματώνοντας στοιχεία από ομαδικά ψυχοεκπαιδευτικά μοντέλα. Μεθοδολογία-Υλικό: Το προσαρμοσμένο μοντέλο εφαρμόστηκε σε ομάδες συγγενών. Το δείγμα αποτέλεσαν 83 συγγενείς, που αντιστοιχούν σε 60 ασθενείς με σχιζοφρένεια ή σχιζοσυναισθηματική διαταραχή. Οι συγγενείς αυτοί αποτέλεσαν την ομάδα παρέμβασης, ενώ μια ομάδα 48 ατόμων, που αντιστοιχεί σε 31 ασθενείς, αποτέλεσε την ομάδα ελέγχου. Οι συγγενείς της ομάδας παρέμβασης συμμετείχαν σε πέντε ομάδες συγγενών, διάρκειας έξι μηνών τις οποίες συντόνιζαν δύο θεραπεύτριες. Η ψυχοεκπαιδευτική μέθοδος που ακολουθήθηκε βασίστηκε στις αρχές του μοντέλου συμπεριφορικής θεραπείας οικογένειας, όπως αυτό αναπτύχθηκε και εφαρμόστηκε από τον καθ. Ian Falloon (Falloon & Fadden, 1993. Falloon, Mueser, Gingerich, Rappaport, McGill, Graham-Hole, & Fadden, 1996). Προσαρμόστηκε όμως στα χαρακτηριστικά των ελληνικών οικογενειών και του συστήματος υπηρεσιών ψυχικής υγείας, ενσωματώνοντας στοιχεία και κυρίως την εμπειρία της εφαρμογής της ψυχοεκπαιδευτικής παρέμβασης σε ομάδες συγγενών, από τα ψυχοεκπαιδευτικά μοντέλα των Jullian Leff (Kuipers, Leff & Lam, 1992. 2002) και William McFarlane (1983. 2002) καθώς και παρατηρήσεις του ίδιου του καθ. Ian Falloon. Οι συγγενείς της ομάδας ελέγχου δεν έλαβαν καμία παρέμβαση. Πραγματοποιήθηκαν τρείς μετρήσεις, σε διάστημα ενός έτους. Τα ψυχοτεχνικά εργαλεία που χρησιμοποιήθηκαν αφορούσαν μεταξύ άλλων δημογραφικά στοιχεία των ασθενών και των συγγενών τους και στοιχεία σχετικά με την ασθένεια, τις νοσηλείες και τη «συμμόρφωση» των ασθενών στη φαρμακευτική αγωγή. Όλοι οι ασθενείς που συμπεριλήφθηκαν στη μελέτη είχαν τη διάγνωση της σχιζοφρένειας ή σχιζοσυναισθηματικής διαταραχής, η οποία πιστοποιήθηκε μέσω της ημιδομημένης συνέντευξης SCID-Ι με βάση το DSM-IV. Οι ίδιοι οι ασθενείς δεν έλαβαν καμία ψυχοεκπαιδευτική παρέμβαση. Αποτελέσματα Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι η συμμετοχή των μελών των οικογενειών ατόμων με σχιζοφρένεια σε ψυχοεκπαιδευτικές ομάδες, οδηγεί σε αύξηση των γνώσεων των συγγενών γύρω από την ασθένεια, σε αύξηση της αισιοδοξίας για το μέλλον, σε θετικοποίηση των στάσεων απέναντι στους ψυχικά ασθενείς, σε βελτίωση της ψυχικής κατάστασης των συγγενών και σε μείωση της οικογενειακής επιβάρυνσης. Ακόμη οδηγεί σε βελτίωση της επικοινωνίας και της ικανότητας επίλυσης προβλημάτων εντός της οικογένειας, που αντανακλώνται σε μείωση των νοσηλειών και σε βελτίωση της προσαρμογής των ασθενών στη φαρμακευτική αγωγή. Συμπεράσματα: Η αξιολόγηση της μελέτης επιβεβαίωσε τα ευρήματα της διεθνούς βιβλιογραφίας ότι οι ολοκληρωμένες ψυχοεκπαιδευτικές παρεμβάσεις σε οικογένειες έχουν αξιοσημείωτα αποτελέσματα τόσο για τους ίδιους τους συγγενείς που συμμετείχαν στις ομαδικές συνεδρίες όσο και για τους ασθενείς τους. Παρότι οι ασθενείς δεν έλαβαν καμία παρέμβαση, διαπιστώνεται ότι τα έμμεσα οφέλη για την πορεία της; ασθένειάς τους είναι στατιστικά και κλινικά σημαντικά.