Νέα περιφερικότητα στον αναπτυσσόμενο κόσμο: μια συγκριτική ανάλυση της ASEAN, της Mercosur και της SADC

Abstract

Nowadays, the phenomenon of creating interstate regional cooperation schemes around the world (regionalism) has achieved high visibility and importance in world politics. The new wave of regionalism, new regionalism, which was initiated near the beginning of the 1990s has much increased the importance of this phenomenon hence attracting significant research and academic interest. Moreover, most regions in the so-called developing world have attracted much global attention through their good economic performance and / or their increasing importance to world order and politics. Within most of these regions, neighboring states have initiated regional integration schemes (e.g. ASEAN, Mercosur, SADC, COMESA etc) which’s importance has risen along the general importance of regionalism as a worldwide phenomenon. This PhD focused on the comparative analysis of three regional integration schemes in the developing world, namely the Association of Southeast Asian Nations (ASEAN) in Southeast Asia, the Southern African Development Community (SADC) in Sub-Saharan Africa and the Mercado Comun del Sur (Mercosur) in South America. The main argument lays on the position that in order for a regional integration scheme to be created in the developing world, the presence of a regional hegemon is needed. The methodology used is that of the comparative analysis of the three regional integration schemes under focus after a set of hypotheses / conditions has been created. This requires for an in-depth analysis of relevant theories on regionalism and interstate cooperation which in this case resulted in the adoption of an international relations’ theoretical approach as the main analytical tool to be used. The Hegemonic Stability Theory was selected and used for setting three conditions / hypotheses for testing and comparing the three regional integration schemes under focus. The main conclusion reached is that the theoretical model used, namely the Regional Hegemonic Stability Theory, can be used as the main interpretive tool of the creation of regional integration schemes in the developing world, but it seems that recent developments in Mercosur, ASEAN and SADC require a wider use of theories to be soundly explained. The existence of a hegemonic state in the different parts of the developing world has played a crucial role in the creation and development of regional integration schemes but as the world becomes more and more interdependent their impact seems to decrease.

Το φαινόμενο δημιουργίας διακρατικών περιφερειακών συνεργασιών έχει αναντίρρητα λάβει σημαντικές διαστάσεις μετά το δεύτερο κύμα δημιουργίας περιφερειακών ενώσεων κρατών περί τις αρχές της δεκαετίας του 1990. Η εξέλιξη αυτή έχει καταστήσει τις περιφερειακές συνεργασίες σημαντικό πόλο ερευνητικού ενδιαφέροντος καθώς επηρεάζουν πλέον σε μεγάλο βαθμό το παγκόσμιο πολιτικό και οικονομικό περιβάλλον. Παράλληλα, τόσο η περιοχή της Νοτιοανατολικής Ασίας όσο και αυτές της Νότιας Αμερικής και της Νοτιότερης Αφρικής εμπεριέχουν ένα διευρυνόμενο παγκόσμιο ενδιαφέρον, για διαφορετικούς λόγους βέβαια η κάθε μια. Πιο συγκεκριμένα, οι εξελίξεις τόσο στην ASEAN (βλέπε δημιουργία East Asia Summit, προσέγγιση με Κίνα και Ιαπωνία, πιθανή υιοθέτηση κοινού νομίσματος κ.α.) όσο και στη Mercosur (ένταξη Βενεζουέλας και Βολιβίας, κυριαρχία αριστερών κυβερνήσεων στις περισσότερες χώρες μέλη κ.α.) παρουσιάζουν σημαντικό ενδιαφέρον ενώ ο πιθανός ρόλος της SADC στην παγκόσμιου ενδιαφέροντος έξοδο των χωρών της Νοτιότερης Αφρικής από το φαύλο κύκλο της φτώχειας την καθιστά αρκούντως ενδιαφέρουσα. Κύρια παραδοχή της διατριβής αποτελεί η πεποίθηση ότι όσον αφορά στον αναπτυσσόμενο κόσμο και στη δημιουργία σχημάτων περιφερειακής συνεργασίας σε αυτόν, σημαντική παράμετρος αποτελεί η ύπαρξη ενός κράτους - ηγεμόνα. Βασικό επιχείρημα αποτελεί η ύπαρξη μιας θεωρητικής προσέγγισης των διεθνών σχέσεων, η θεωρία της ηγεμονικής σταθερότητας, η οποία δύναται να αποτελέσει το καταλληλότερο ερμηνευτικό εργαλείο για τους λόγους δημιουργίας περιφερειακών συνεργασιών στον αναπτυσσόμενο κόσμο και εν μέρει της εξέλιξης αυτών. Η μεθοδολογική προσέγγιση που επιλέχτηκε είναι η συγκριτική ανάλυση των τριών υπό εξέταση περιφερειακών συνεργασιών και ο έλεγχος κάλυψης από αυτές συγκεκριμένων προϋποθέσεων που τέθηκαν από το θεωρητικό μοντέλο που χρησιμοποιήθηκε. Πιο συγκεκριμένα, αφού εξετάστηκαν οι σημαντικότερες θεωρητικές προσεγγίσεις του σχηματισμού περιφερειακών συνεργασιών, επιλέχθηκε η θεωρία της ηγεμονικής σταθερότητας ως κορμός του προς εξέταση θεωρητικού μοντέλου. Με μερικές διαφοροποιήσεις (αναγκαίες από τη μετατροπή ενός θεωρητικού μοντέλου για το παγκόσμιο σύστημα σε ένα θεωρητικό μοντέλο ερμηνείας του σχηματισμού περιφερειακών συνεργασιών στον αναπτυσσόμενο κόσμο) δημιουργήθηκε η θεωρία της περιφερειακής ηγεμονικής σταθερότητας, και εξ’αυτής εξήχθησαν τρεις βασικές θεωρητικές προϋποθέσεις. Εν συνεχεία, εξετάστηκε η κάλυψη αυτών των προϋποθέσεων από τις τρεις υπό εξέταση περιφερειακές συνεργασίες. Το κύριο συμπέρασμα της έρευνας αυτής αποτελεί ότι αν και η θεωρία της περιφερειακής ηγεμονικής σταθερότητας αποτελεί ένα άριστο ερμηνευτικό εργαλείο για την περίοδο της κατ’ αρχήν δημιουργίας περιφερειακών συνεργασιών στον αναπτυσσόμενο κόσμο, η ερμηνευτική της δύναμη μειώνεται καθώς οι περιφερειακοί αυτοί οργανισμοί εξελίσσονται και κυρίως το παγκόσμιο περιβάλλον μεταλλάσσεται, ειδικά με την αλλαγή της χιλιετίας. Εν κατακλείδι, η παρούσα διατριβή αποτέλεσε το έναυσμα για μια γνωριμία με τις τρεις συγκεκριμένες αναπτυσσόμενες περιοχές, μια βαθιά κατανόηση της ιστορίας, εξέλιξης και του τρόπου λειτουργίας των τριών υπό εξέταση περιφερειακών συνεργασιών καθώς και της συστηματικότερης μελέτης των λόγων που οδηγούν τα έθνη - κράτη στη δημιουργία περιφερειακών σχημάτων.