Γλωσσική και υφολογική προσέγγιση των Ηθικών του Πλουτάρχου

Abstract

The present doctoral thesis examines how the multifaceted personality of Plutarch’s is reflected lexicographically and stylistically in the corpus of Moralia and more specifically highlights the following aspects: the didactic, the scientific, the religious and the collaborative. With reference to the lexicological part of the research, linguistic terms are presented that are connected to the traditional vocabulary of religion and science, which the prose writer used in his work, but where the main emphasis is on the analysis of the linguistic creations of the Chaironian writer, which are related with the specific sectors. Issues related to the construction of the philosopher’s neologisms are also investigated and one of them refers to his preference to proceed with the creation of terms, which carry as their first linguistic garments some specific intentions, such as the uninflected word σύν, because with its help managed to verbally capture a basic concept that resided in his thought, that of collectivity. The stylistic observations of this particular study concern the world of impersonal verbs and verbal adjectives in -τέον. Of all the impersonal verbs the prose writer used, with greater intensity and frequency, δεῖ and within the doctoral thesis are analyzed and explained the reasons which prompted him to make this specific stylistic choice, as the various concepts with connected δεῖ as well as some more impersonal verbs, such as χρή and προσήκει. In addition to impersonal verbs Plutarch in Moralia made extensive use of the verbal adjectives in -τέον in order to convey his moral teachings.

Η παρούσα διατριβή εξετάζει πώς αποτυπώνεται λεξικογραφικά και υφολογικά η πολυσχιδής προσωπικότητα του Πλουτάρχου στο corpus των Ηθικών και πιο συγκεκριμένα αναδεικνύει τις ακόλουθες πτυχές της: τη διδακτική, την επιστημονική, τη θρησκευτική και τη συλλογική. Αναφορικά με το λεξικολογικό τμήμα της έρευνας παρουσιάζονται γλωσσικοί όροι που συνδέονται με το παραδοσιακό λεξιλόγιο της θρησκείας και της επιστήμης, το οποίο χρησιμοποίησε ο πεζογράφος στην εργογραφία του, αλλά εκεί όπου δίνεται κυρίως έμφαση είναι στην ανάλυση των ἅπαξ λεγομένων του χαιρώνειου συγγραφέα, τα οποία σχετίζονται με τους συγκεκριμένους τομείς. Διερευνώνται και θέματα σχετικά με την κατασκευή των νεολογισμών του φιλοσόφου και ένα από αυτά αναφέρεται στην προτίμησή του να προβαίνει στη λεξιπλασία όρων, οι οποίοι φέρουν ως πρώτα γλωσσικά τους ενδύματα κάποιες συγκεκριμένες προθέσεις, όπως είναι η άκλιτη λέξη σύν, διότι με τη βοήθειά της κατάφερε να αποτυπώσει λεκτικά μια βασική έννοια που κατοικούσε στη σκέψη του, αυτήν της συλλογικότητας. Οι υφολογικές παρατηρήσεις της συγκεκριμένης μελέτης αφορούν τον κόσμο των απρόσωπων ρημάτων και των ρηματικών επιθέτων σε -τέον. Από όλα τα απρόσωπα ρήματα ο πεζογράφος χρησιμοποίησε, με μεγαλύτερη ένταση και συχνότητα, το δεῖ και εντός της διατριβής αναλύονται και επεξηγούνται οι λόγοι, οι οποίοι τον ώθησαν στη συγκεκριμένη υφολογική επιλογή καθώς παρουσιάζονται και οι διάφορες έννοιες με τις οποίες συνέδεσε το δεῖ, αλλά και ορισμένα ακόμα απρόσωπα ρήματα, όπως το χρή και το προσήκει. Πέρα από τα απρόσωπα ρήματα ο Πλούταρχος στα Ηθικά προέβη και σε διευρυμένη χρήση και των ρηματικών επιθέτων σε -τέον προκειμένου να μεταλαμπαδεύσει με μεγαλύτερη ευκρίνεια τα νάματα αρετής και παιδείας του.