Η πλοκή ως δομικό στοιχείο του πεζογραφικού σύμπαντος: θεωρητικές προσεγγίσεις και μεθοδολογικές αρχές

Abstract

The thesis aims to distinguish the plot as a structural element, a narrative grammar and a mechanism for presenting fiction in the prose universe.It brings together, in a historical overview, and evaluates definitions and theoretical approaches, from ancient Greek literature to the end of the 20th century: from the Aristotelian view of the composition (synthesis) and constitution (systasis) of things, the belief in the three Unities, of Action, Space and Time, the subplots and the setting of dramatic tension between acts in theatrical plays of the French classics and the British neoclassics, the point of view of telling and watching a story, the literariness of the prose according to the Russian Formalists, E. M. Forster's example of “the death of the queen” about the causality of events in a narrative, the disturbance of balance from structuralist Tzvetan Todorov, and the organizational structures, the codes, of Roland Barthes, to name but a few. The development of plot’s methodological principles focuses on the use of default patterns, the incorporation of modern narratology and extratextual architecture. Through the historical overview as well as the recording of its methods, types, compositional elements and other mechanisms and tricks, it is underlined that the plot of a text is the result of an artistic and comprehensive authorial design and does not exclusively represent the appropriate choice of the sequence of events – the plot offers intratextual and extratextual structure, speaks to the reader in its own, invented language. It oversees the text flow and drives the evolutionary potential of a narrative, delineates the text without limiting it, and provides it with a distinct frame of reference and a structure of pre-designed aesthetic effect for the reader's reception. To highlight the mechanisms of plot and dramatic tension, examples of works from world literature are accounted, together with diagrams and the analysis of text examples through creative writing workshop practices.

Η παρούσα διδακτορική διατριβή στοχεύει στην ανάδειξη της πλοκής ως δομικού στοιχείου, αφηγηματικής γραμματικής και μηχανισμού παρουσίασης της μυθοπλασίας στο πεζογραφικό σύμπαν. Συγκεντρώνει, σε μια ιστορική επισκόπηση, και αξιολογεί ορισμούς και θεωρητικές προσεγγίσεις, από την Αρχαία Ελληνική Γραμματεία έως τα τέλη του 20ού αιώνα. Πιο συγκεκριμένα, από την αριστοτελική θεώρηση της σύνθεσης και σύστασης των πραγμάτων, την πίστη στις τρεις Ενότητες, της Δράσης, του Χώρου και του Χρόνου, τις υποπλοκές και τη διατήρηση της δραματικής έντασης ανάμεσα στις θεατρικές πράξεις των Γάλλων κλασικών και των Βρετανών νεοκλασικών, την οπτική γωνία αφήγησης και παρακολούθησης της ιστορίας, την ανοικείωση στον πεζό λόγο των Ρώσων Φορμαλιστών, το παράδειγμα του E. M. Forster για τον «θάνατο της βασίλισσας» περί αιτιότητας των συμβάντων στην αφήγηση, την ανατροπή της ισορροπίας του στρουκτουραλιστή Tzvetan Todorov, αλλά και τις οργανωτικές δομές, τους κώδικες του Roland Barthes. Η ανάπτυξη των μεθοδολογικών αρχών της επικεντρώνεται στη χρήση προεπιλεγμένων μοτίβων, την ενσωμάτωση της μοντέρνας αφηγηματολογίας στην εργαλειοθήκη της και την εξωκειμενική αρχιτεκτονική. Μέσω της ιστορικής επισκόπησης αλλά και της καταγραφής των μεθόδων, των τύπων, των συνθετικών στοιχείων και των λοιπών μηχανισμών και τεχνασμάτων της, υπογραμμίζεται πως η πλοκή ενός κειμένου είναι το αποτέλεσμα ενός έντεχνου και ολοκληρωτικού συγγραφικού σχεδιασμού και δεν αντιπροσωπεύει αποκλειστικά την κατάλληλη επιλογή της ακολουθίας των γεγονότων – η πλοκή προσφέρει την ενδοκειμενική και την εξωκειμενική δόμηση, ομιλεί στον αναγνώστη με μια δική της, επινοημένη γλώσσα. Εποπτεύει τη ροή και ωθεί την εξελικτική δυνατότητα μιας αφήγησης, οριοθετεί το κείμενο χωρίς να το περιορίζει και του παρέχει διακριτό πλαίσιο αναφοράς και δομή προσχεδιασμένου αισθητικού αποτελέσματος, για την πρόσληψή της από τον αναγνώστη. Για την ανάδειξη των μηχανισμών της πλοκής και της δραματικής έντασης αξιοποιούνται παραδείγματα έργων από την παγκόσμια λογοτεχνία, παρατίθενται διαγράμματα και αναλύονται κείμενα μέσω της εργαστηριακής δημιουργικής γραφής.