Η επιρροή του διαπολιτισμικού κεφαλαίου στη διαπολιτισμική ικανότητα των εκπαιδευτικών: αφηγήσεις ζωής

Abstract

This doctoral thesis attempts to lay the foundations for the theoretical documentation of intercultural capital. This concept was recently developed by Andreas Pöllmann and has not been systematically explored in the literature. The research of the concept in Greece is completely absent, although it is particularly important due to the multicultural profile of the country and the influx of refugees and migrants in recent years. Intercultural capital can function as an indicator of socio-cultural differences, emphasizing in the sphere of relations and social networks that are created between different cultures, which retain and transfer the cultural differences (cultural particularities) of each side.In addition, the concept of intercultural capital can serve as a framework for analyzing the relationship between educational background, cultural patterns, attitudes and lifestyle. An enhanced intercultural capital may lead to choices with greater benefit for personal and professional development of the teacher, thus leading to the prevention of social exclusion and ethnocentric thinking. Building a modern intercultural capital aims at a society of inclusion and transformation and is intertwined with the acquisition of intercultural competence.The diverse research methodology adopted concerns the Social Capital Questionnaire (SCQ), the Intercultural Development Inventory (IDI) as well as the life stories of thirty teachers and pre-school educators in Greece and Australia. Through data triangulation, it is shown that intercultural capital can function as a strategy to develop intercultural competence. A primary habitus built on the principles of acceptance and reciprocity can lead to an interculturally open educator. If this openness is transformed into intercultural competence, it depends on several factors such as participation in networks, religious beliefs, social relations, experiences, family and school dynamics as well as education. Finally, the life experiences of educators, especially those related to the trauma that may come from social exclusion, play a key role in the formation of intercultural capital and also in the development of intercultural competence.

Η παρούσα διδακτορική διατριβή επιχειρεί να θέσει τις βάσεις για τη θεωρητική τεκμηρίωση του διαπολιτισμικού κεφαλαίου. Η έννοια αυτή διατυπώθηκε πρόσφατα από τον Andreas Pöllmann και δεν έχει διερευνηθεί συστηματικά στην παγκόσμια βιβλιογραφία. Η διερεύνηση της έννοιας στην Ελλάδα απουσιάζει εντελώς, αν και είναι ιδιαίτερα σημαντική λόγω της ενδυνάμωσης του πολυπολιτισμικού προφίλ της χώρας και της εισροής προσφύγων και μεταναστών τα τελευταία χρόνια. Το διαπολιτισμικό κεφάλαιο μπορεί να λειτουργήσει ως δείκτης της κοινωνικοπολιτισμικής διαφοράς, δίνοντας έμφαση στην σφαίρα των σχέσεων και των επαφών που δημιουργούνται ανάμεσα σε διαφορετικές κουλτούρες, στις οποίες διατηρούνται και μεταφέρονται οι «πολιτισμικές ιδιαιτερότητες» της κάθε πλευράς. Επιπλέον, η έννοια του διαπολιτισμικού κεφαλαίου μπορεί να λειτουργήσει ως ένα πλαίσιο για την ανάλυση των σχέσεων μεταξύ εκπαιδευτικού υπόβαθρου και πολιτισμικών/παιδαγωγικών προτύπων των εκπαιδευτικών στην προσπάθειά τους να καταστούν φορείς κοινωνικής αλλαγής και συμπερίληψης. Ένα ενισχυμένο διαπολιτισμικό κεφάλαιο δύναται να οδηγήσει σε επιλογές με μεγαλύτερο όφελος για την προσωπική και επαγγελματική ανάπτυξη των εκπαιδευτικών, οδηγώντας έτσι στην πρόληψη των φαινομένων του κοινωνικού αποκλεισμού, του ρατσισμού και του εθνοκεντρικού τρόπου σκέψης. Η οικοδόμηση ενός σύγχρονου διαπολιτισμικού κεφαλαίου στοχεύει σε μια κοινωνία συμπερίληψης και μετασχηματισμού και συνυφαίνεται με την κατάκτηση της διαπολιτισμικής ικανότητας. Η πολυσχιδής ερευνητική μεθοδολογία που υιοθετείται αφορά στην Κλίμακα Ποσοτικής Εκτίμησης του Κοινωνικού Κεφαλαίου (Social Capital Questionnaire – SCQ), στην Κλίμακα Διαπολιτισμικής Ανάπτυξης (Intercultural Development Inventory – IDI) καθώς και στις αφηγήσεις ζωής τριάντα εκπαιδευτικών σε Ελλάδα και Αυστραλία. Μέσα από την τριγωνοποίηση των δεδομένων και την ενδελεχή βιβλιογραφική τεκμηρίωση φαίνεται πώς το διαπολιτισμικό κεφάλαιο μπορεί να λειτουργήσει ως στρατηγική ανάπτυξης της διαπολιτισμικής ικανότητας. Ένα πρωτογενές habitus που έχει συγκροτηθεί στις αρχές της αποδοχής και της αμοιβαιότητας δύναται να οδηγήσει σε έναν διαπολιτισμικά ανοικτό εκπαιδευτικό. Αν αυτή η ανοικτότητα μετασχηματιστεί σε διαπολιτισμική ικανότητα, εξαρτάται από μία σειρά παραγόντων όπως είναι η συμμετοχή στα δίκτυα, οι θρησκευτικές πεποιθήσεις, οι κοινωνικές σχέσεις, τα βιώματα, η δυναμική του οικογενειακού και σχολικού πεδίου καθώς και η εκπαίδευση. Τέλος, καίριο ρόλο στη συγκρότηση του διαπολιτισμικού κεφαλαίου αλλά και στην ανάπτυξη της διαπολιτισμικής ικανότητας κατέχουν τα βιώματα του εκπαιδευτικού, ειδικά εκείνα που σχετίζονται με το τραύμα που μπορεί να προέρχεται από κοινωνικό αποκλεισμό.