Από την υπηρεσία στον σουλτάνο στη στελέχωση του ελληνικού κράτους: η περίπτωση του Μιχάλβοδα, 1804-1864

Abstract

The thesis concerns the last Phanariot hospodar, Michael Soutsos, better known as Michalvoda. The focus of the study has been to investigate Michalvoda's conduct, focusing mainly on the political field within which he was active. The period of realization coincides with almost the entire chronological development of Michalvoda's (public) life, namely from the beginning of the nineteenth century, when he prepares himself as a state official (homme d'état) until the middle of the same century, when he was confined to his household. Although the research focuses on a single individual, the unfolding of Michael Soutsos's action 'forces' the treatise of other issues, such as that of governance in the context of Ottoman power, the transition from one reality - that of the Sultan regime – to another, completely different one, such as that of the constitution and staffing of the newly established national state. In principle, the interest inevitably is focused on the events of 1821, since the Revolution marked the demolition of the old world - the one that had shaped Soutsos as Phanariot hospodar. In fact, 1821 is approached as a turning point in Michalvoda's career, as the consequences of his adventurous participation in the Ypsilanti movement followed him throughout his political life. This treatise demonstrates that the transition from the regime of the Οttoman legitimacy to the model of the national state was not linear or uninterrupted. Consequently, the formation of a national identity was the result of negotiations, contradictions and antinomies, which led to the overthrow of the so-called 'old world' in which Michalvoda was perfectly integrated.

Η διατριβή αφορά τον τελευταίο Φαναριώτη ηγεμόνα, Μιχαήλ Γρηγορίου Σούτσο, γνωστότερο ως Μιχάλβοδα. Στο επίκεντρο της μελέτης έχει τεθεί η διερεύνηση της πολιτείας του Μιχάλβοδα, εστιάζοντας κυρίως στο πεδίο της πολιτικής εντός του οποίου δραστηριοποιείται. Η περίοδος πραγμάτευσης συμπίπτει με ολόκληρο σχεδόν το χρονικό ανάπτυγμα της πολιτείας του Μιχάλβοδα, ήτοι από τις αρχές του 19ου αιώνα, οπότε και προετοιμάζεται ως κρατικός αξιωματούχος (homme d’état) έως και τα μέσα του ίδιου αιώνα, που εκών άκων περιορίστηκε στα του οίκου του. Μολονότι η έρευνα εστιάζει σε ένα άτομο, το ξετύλιγμα της δράσης του Μιχαήλ Σούτσου «επιβάλλει» την πραγμάτευση και άλλων ζητημάτων, όπως εκείνου της διακυβέρνησης στο πλαίσιο της οθωμανικής εξουσίας, της μετάβασης από τη μία πραγματικότητα –εκείνη του σουλτανικού καθεστώτος– σε μιαν άλλη, εντελώς διαφορετική, όπως είναι αυτή της συγκρότησης και στελέχωσης του νεοσύστατου εθνικού κράτους. Καταρχήν το ενδιαφέρον επικεντρώνεται αναπόφευκτα στα γεγονότα του 1821, καθότι η Επανάσταση σήμανε το γκρέμισμα του παλαιού κόσμου· εκείνου που είχε διαμορφώσει τον Σούτσο ως Φαναριώτη Ηγεμόνα. Εκ των πραγμάτων το 1821 προσεγγίζεται ως σημείο τομής στην πορεία του Μιχάλβοδα, καθώς τα καθέκαστα της περιπετειώδους συμμετοχής του στο κίνημα του Υψηλάντη, τον ακολούθησαν σε ολόκληρο τον πολιτικό του βίο. Στην πραγμάτευση αυτή καταδεικνύεται ότι η μετάβαση από το καθεστώς της οθωμανικής νομιμότητας στο μοντέλο του εθνικού κράτους μόνο γραμμική και απρόσκοπτη δεν ήταν. Συνακόλουθα, η διαμόρφωση εθνικής ταυτότητας υπήρξε προϊόν διαπραγματεύσεων, αντιφάσεων και αντινομιών, που οδήγησαν στην ανατροπή του λεγόμενου «παλαιού κόσμου» στον οποίο ο Μιχάλβοδας ήταν άριστα ενσωματωμένος.