Περιβαλλοντικοί πόροι και σχεδιασμός στο πλαίσιο των Επιστημών της Αγωγής: η περίπτωση του νομού Ζακύνθου

Abstract

This thesis is part of the academic field of Cultural Ecology which as a practicespecializes in policies for the preservation and protection of Cultural Heritage.The dissertation highlights the meaning of place. It concerns the island of Zakynthos, aplace which apart from the rich cultural tradition in poetry (Solomos, Kalvos, Foskolos), in thepost-Byzantine painting (Doxaras, Koutouzis etc.), in the radical thought etc. is also known forthe exceptional environmental has, whether it concerns the spawning of the sea turtle carrettacarretta or the first institutionalized Marine Park in Greece, or the NATURA area in the NWarea of the island (known for the beach "Shipwreck") and which in recent years is in the newsdue to the attempt to buy it (in essence its embezzlement) by foreign tourism developmentcompanies. Zakynthos which is the reference field of the dissertation, as "locality" is theosmosis of the above elements which are produced and reproduced in a different form eachtime making the research a dynamic process.The local dimension enables the discovery and reading of the place and its history in amuch more comprehensible way than the national history, turning the place into a starting pointof historical education. Because the historical approach is based on local sources, it allowscitizens to wonder about the origins and evolution of the context in which they live and aresocially active.The dissertation explores the practices, knowledge and views of teachers in Zakynthosin relation to Environmental Education and Sustainable Development. Specifically, it maps andanalyzes the environmental programs implemented by the educational community and analyzesthe knowledge and views of teachers about an institutionalized natural heritage site of theZakynthos National Marine Park, the management of which has caused tensions in the localcommunity. The dissertation, by exploring the knowledge and views of teachers, demonstratesthe need for teachers to be trained in environmental issues.The dissertation presents the design, development and investigation of the functionalityof interactive online educational material for the preservation and protection of the culturalheritage and specifically of the historical monasteries of Zakynthos. The training material wasdeveloped in agreement and synergy with the European Union's Education for CulturalHeritage policy.Users of the educational material were teachers and students of Secondary Education ofZakynthos, whose interaction with the educational material was recorded using questionnaireswith a positive result in terms of knowledge development and awareness of local environmentalproblems.The recording of the Environmental Education Programs implemented in the schools ofZakynthos in the period 1991-2005 shows that the majority of the programs are related tohuman activities according to the categorization of Agenda 21. Local environmental problemsin many cases are the starting point of an investigation. of a more general problem, thusapplying a correspondence between the thematic orientation of Environmental Education andthe environmental problems of the area, which usually contributes to a better understandingand investigation of the problem. However, it is also necessary for students to developproblematic issues related to environmental elements, such as soil and subsoil, climate changeand energy.The Survey of Teachers" Opinions on the Marine Park showed that the teachers presentsignificant shortcomings in terms of their knowledge about the operation of the E.TH.P.Z. andappear to undertake environmental educational activities and programs in a very smallpercentage, findings that reinforce our initial hypothesis about the need for their training.Nevertheless, the fact that they are able to appreciate the important role of E.TH.P.Z. inthe protection of marine biodiversity and its contribution to the environmental problem of theendangered Caretta-Caretta species is encouraging for the prospect of the same environmentaleducation initiatives, provided that Environmental Education programs.The results obtained from the implementation of activities in an interactive onlineenvironment are encouraging for the enrichment of the Environmental Education Programswith educational material that utilizes the didactic benefits from the systematic and methodicaleducational approach of the local culture based on the principles of Education for SustainableDevelopment.At the same time, the design a s a student-centered learning environment with the use ofInformation and Communication Technologies supports in the best way the functional valueof the knowledge and attitudes acquired by the student.Media technology, due to the attractiveness of the environment, but also the flexibility itoffers in the approach to knowledge, becomes a powerful cognitive tool, which can be part ofthe upgrading of the educational process on global and local environmental issues.

Η διατριβή αυτή εντάσσεται στο ακαδημαϊκό πεδίο της Πολιτιστικής Οικολογίας τοοποίο ως πρακτική εξειδικεύεται στις πολιτικές για την διατήρηση και προστασία τηςΠολιτιστικής Κληρονομιάς (Cultural Heritage).H διατριβή αναδεικνύει την έννοια του τόπου. Αφορά το νησί της Ζακύνθου, ένα τόπο οοποίος εκτός από την πλούσια πολιτιστική παράδοση στην ποίηση (Σολωμός, Κάλβος,Φώσκολος), στην μεταβυζαντινή ζωγραφική (Δοξαράς, Κουτούζης κ.α.), στη ριζοσπαστικήσκέψη κ.λ.π. είναι γνωστός και για το εξαιρετικό περιβαλλοντικό ενδιαφέρον που έχει, είτεαυτό αφορά την ωοτοκία της θαλάσσιας χελώνας carretta-carretta, είτε το πρώτοθεσμοθετημένο Θαλάσσιο Πάρκο στον Ελληνικό χώρο, είτε την περιοχή NATURA στην Β.Δ.περιοχή του νησιού (γνωστή για την παραλία «Ναυάγιο») και που τα τελευταία χρόνιαβρίσκεται στην επικαιρότητα λόγω της προσπάθειας αγοράς της (στην ουσία υπεξαίρεσής της)από ξένες εταιρείες τουριστικής ανάπτυξης. Η Ζάκυνθος, που αποτελεί το πεδίο αναφοράς τηςδιατριβής, ως "τοπικότητα" είναι η όσμωση των παραπάνω στοιχείων τα οποία παράγονται καιαναπαράγονται με διαφορετική μορφή κάθε φορά καθιστώντας την έρευνα μια δυναμικήδιαδικασίαΗ τοπική διάσταση δίνει τη δυνατότητα ανακάλυψης και ανάγνωσης του τόπου και τηςιστορίας του με τρόπο πολύ πιο εύληπτο από ότι η εθνική ιστορία, μετατρέποντας τον τόπο σεαφετηρία ιστορικής εκπαίδευσης. Επειδή η ιστορική προσέγγιση στηρίζεται πάνω σε τοπικέςπηγές, επιτρέπει στους πολίτες να αναρωτηθούν για την προέλευση και την εξέλιξη τουπλαισίου μέσα στο οποίο ζουν και είναι κοινωνικά ενεργοί.Η διατριβή ερευνά τις πρακτικές, τις γνώσεις και απόψεις των εκπαιδευτικών τηςΖακύνθου σε σχέση με την Εκπαίδευση για το Περιβάλλον και την βιώσιμη ανάπτυξη.Συγκεκριμένα, χαρτογραφεί και αναλύει τα περιβαλλοντικά προγράμματα που έχει υλοποιήσειη εκπαιδευτική κοινότητα και αναλύει τις γνώσεις και απόψεις των εκπαιδευτικών για έναθεσμοθετημένο χώρο φυσικής κληρονομιάς αυτόν του Εθνικού Θαλάσσιου ΠάρκουΖακύνθου, η διαχείριση του οποίου έχει προκαλέσει εντάσεις στην τοπική κοινωνία. Ηδιατριβή, μέσω της διερεύνησης των γνώσεων και απόψεων των εκπαιδευτικών, καταδεικνύειτην ανάγκη των εκπαιδευτικών για επιμόρφωση σε περιβαλλοντικά ζητήματα.Η διατριβή παρουσιάζει τον σχεδιασμό, ανάπτυξη και διερεύνηση της λειτουργικότηταςδιαδραστικού διαδικτυακού εκπαιδευτικού υλικού για τη διαφύλαξη και προστασία τηςπολιτιστικής κληρονομιάς και συγκεκριμένα των ιστορικών μοναστηριών της Ζακύνθου. Τοεκπαιδευτικό υλικό αναπτύχθηκε σε συμφωνία και συνέργεια με την πολιτική της ΕυρωπαϊκήςΈνωσης για την Εκπαίδευση για την Πολιτιστική Κληρονομιά.Χρήστες του εκπαιδευτικού υλικού ήταν εκπαιδευτικοί και μαθητές ΔευτεροβάθμιαςΕκπαίδευσης της Ζακύνθου, η αλληλεπίδραση των οποίων με το εκπαιδευτικό υλικόκατεγράφη με τη χρήση ερωτηματολογίων με θετικό αποτέλεσμα όσον αφορά την ανάπτυξηγνώσεων και ευαισθητοποίηση για τα τοπικά περιβαλλοντικά προβλήματα.Από την καταγραφή των Προγραμμάτων Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης πουυλοποιήθηκαν στα σχολεία της Ζακύνθου την περίοδο 1991-2005 αποδεικνύεται ότι ηπλειοψηφία των προγραμμάτων αφορά τις ανθρώπινες δραστηριότητες σύμφωνα με τονκατηγοριοποίηση της Ατζέντα 21. Τα τοπικά περιβαλλοντικά προβλήματα σε πολλέςπεριπτώσεις αποτελούν την αφετηρία διερεύνησης ενός γενικότερου προβλήματος,εφαρμόζοντας έτσι μια αντιστοιχία ανάμεσα στο θεματικό προσανατολισμό τηςΠεριβαλλοντικής Εκπαίδευσης και τα περιβαλλοντικά προβλήματα της περιοχής, η οποίασυντελεί συνήθως στην καλύτερη κατανόηση και διερεύνηση του προβλήματος. Ωστόσο είναιαναγκαία και η ανάπτυξη προβληματικής των μαθητών σε θέματα που αφορούν στοιχεία τουπεριβάλλοντος, όπως το έδαφος και το υπέδαφος, την κλιματική αλλαγή και την ενέργεια.Από την Έρευνα των απόψεων των εκπαιδευτικών για το Θαλάσσιο Πάρκο φάνηκε ότιοι εκπαιδευτικοί παρουσιάζουν σημαντικές ελλείψεις όσον αφορά τις γνώσεις τους για τηλειτουργία του Ε.Θ.Π.Ζ. και εμφανίζονται να αναλαμβάνουν περιβαλλοντικού περιεχομένουεκπαιδευτικές δράσεις και προγράμματα σε ένα πολύ μικρό ποσοστό, ευρήματα που ενισχύουντην αρχική μας υπόθεση περί της αναγκαιότητας επιμόρφωσής τους.Παρόλα αυτά, το γεγονός ότι είναι σε θέση να εκτιμήσουν το σημαντικό ρόλο τουΕ.Θ.Π.Ζ. στην προστασία της θαλάσσιας βιοποικιλότητας και τη συνεισφορά του στοπεριβαλλοντικό πρόβλημα του υπό εξαφάνιση απειλούμενου είδους χελώνας Caretta-Carettaείναι ενθαρρυντικό για την προοπτική ανάληψης από τους ίδιους εκπαιδευτικώνπρωτοβουλιών σχετικών με το περιβάλλον, με την προϋπόθεση ότι κάτι τέτοιο θα προκύψειμέσα από επίσημα θεσμοθετημένα επιμορφωτικά προγράμματα ΠεριβαλλοντικήςΕκπαίδευσης.Τα αποτελέσματα που προκύπτουν από την υλοποίηση δραστηριοτήτων σε έναδιαδραστικό διαδικτυακό περιβάλλον είναι ενθαρρυντικά για τον εμπλουτισμό τωνΠρογραμμάτων Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης με εκπαιδευτικό υλικό που αξιοποιεί ταδιδακτικά οφέλη από τη συστηματική και μεθοδική εκπαιδευτική προσέγγιση του τοπικούπολιτισμού με βάση τις αρχές της Εκπαίδευσης για την Αειφόρο Ανάπτυξη.Ταυτόχρονα, ο σχεδιασμός ενός μαθητοκεντρικού μαθησιακού περιβάλλοντος με τηχρήση των Τεχνολογιών Πληροφορίας και Επικοινωνίας στηρίζει κατά τον καλύτερο τρόπο τηλειτουργική αξία των γνώσεων και των στάσεων που αποκτά ο μαθητής.Η τεχνολογία των υπερμέσων, λόγω της ελκυστικότητας του περιβάλλοντος, αλλά καιτης ευελιξίας που προσφέρει στην προσέγγιση της γνώσης, καθίσταται ένα ισχυρό γνωστικόεργαλείο, που μπορεί να αποτελεί μέρος της αναβάθμισης της εκπαιδευτικής διαδικασίας γιατα παγκόσμια και τοπικά περιβαλλοντικά ζητήματα.