Θεσμικός εκδημοκρατισμός του σύγχρονου πανεπιστημίου

Abstract

This dissertation thesis proposes the establishment of a novel systematic framework for measuring dimensions of democracy within a university. It is shown that certain indicators internationally established and validated for the measurement of the institutional characteristics of democracy can, through appropriate adaptation, be transferred to the university field. Various international organizations have as their main objective the systematic creation and support of specialized, time-spanning databases using variables and indicators and composing global reports that record and highlight the quality characteristics of democracy worldwide.The University is a multifaceted institution with strong interactions with many and diverse sectors of society. Although its role and contribution to the general democratic societal operation has been studied to some extent, the way and specific processes of creation, establishment and interaction of the democratic institutions that act internally to it, have not. In this research the “democratic” university is approached through its mission, its multifunctional operations and its highly complex interactions with all societal actors, the industry, the labor market and government bodies, through an extensive literature review resulting in the determination of a set of necessary democratic characteristics.Semi-structured interviews and Text Network Analysis algorithms were used, for the first time to our knowledge, to identify and select those primary democracy indicators out of the huge initial set, that can be best associated to the proposed university characteristics. A new model of mapping these characteristics to the university field was built for the first time, specifically for the purposes of this paper. Chord diagrams, capable of providing meaningful dynamic graphical representations, were employed as a novel evaluative tool that highlights the existence and degree of significant interrelations between democracy indicators and democratic characteristics of the university. As a case study, we have chosen to analyze, compare and contrast the three most representative laws (1268/1982, 4009/2011, 4485/2017) governing the operation of Greek universities for the last 35 years using the proposed model. Its operation, validity and capabilities were verified, after encapsulating the complex interdependencies among its variables, for a large time period, influenced by adverse social and economic changes. Further issues of autonomy, accountability, quality and pedagogy, the interactions between university, industry and government, the internalization of the institutions and the role of ethics and social justice are further analyzed in depth as parts of the democratic establishment of the university, under the proposed conceptual framework and using a variety of tools.Our aim is to reveal discrepancies and flaws that may degrade the democratic operation of university, to resolve conflicting demands when interacting with stakeholders and the state and to assist the complex policy formation and decision-making processes within it.Unless we protect democracy and academic freedom, civil and international rights, maintaining a rule of law and supporting an open society we run the risk the operation of the university collapses.

Αντικείμενο της παρούσας διατριβής αποτελεί η πρόταση ενός νέου εμπεριστατωμένου μεθοδολογικού πλαισίου μέτρησης των διαστάσεων της Δημοκρατίας στο πανεπιστήμιο. Επικυρωμένοι και καθιερωμένοι δείκτες που χρησιμοποιούνται από διεθνείς οργανισμούς με κύριο στόχο τους τη δημιουργία και υποστήριξη, με συστηματικό τρόπο, εξειδικευμένων, διαχρονικών βάσεων δεδομένων για τη μέτρηση της Δημοκρατίας μπορούν, μέσα από κατάλληλη προσαρμογή να μεταφερθούν στο πεδίο του πανεπιστημίου. Για την επιλογή αυτών των δεικτών, δημιουργήθηκε ένα νέο εννοιολογικό μοντέλο του δημοκρατικού πανεπιστημίου με συγκεκριμένα χαρακτηριστικά γνωρίσματα, η εσωτερική διάρθρωση του οποίου αποτυπώνει τον πολύπλοκο, πολύπλευρο και καίριο θεσμικό του ρόλο στην κοινωνία, πέρα από στενά γεωγραφικά όρια. Ποιοτική έρευνα και λογισμικά εργαλεία εξόρυξης γνώσης, χρησιμοποιήθηκαν για την επιλογή των κατάλληλων δεικτών, η πολλαπλότητα, η ποικιλία και ο πλουραλισμός των οποίων ενισχύει την αντικειμενικότητα της επιλογής τους.Οι συσχετίσεις των δεικτών με τα δημοκρατικά χαρακτηριστικά του πανεπιστημίου αποτυπώθηκαν γραφικά με τη μορφή διαγραμμάτων, αναδεικνύοντας τη σημαντικότητα και την ευαισθησία των δεικτών καθώς και την ένταση των σχέσεων που αναπτύσσονται με τα πανεπιστημιακά χαρακτηριστικά. Η επικύρωση του προτεινόμενου μοντέλου, έγινε με μια μελέτη περίπτωσης, λειτουργίας του ελληνικού πανεπιστημίου, στο πλαίσιο των τριών κυριότερων εκπαιδευτικών μεταρρυθμίσεων, του ν.1268/1982, του ν. 4009/2011 και του ν.4485/2017.Η εσωτερική διάρθρωση του προτεινόμενου μοντέλου του πανεπιστημίου, αναλύεται περαιτέρω και με τη χρήση πρόσθετων εργαλείων, εστιάζοντας για πρώτη φορά με αυτόν τον τρόπο στα επιμέρους ζητήματα αυτονομίας, λογοδοσίας, ποιότητας, παιδαγωγικής και διεθνοποίησης, ηθικής και κοινωνικής δικαιοσύνης. Στοιχεία που συνθέτουν και αποδίδουν το νοηματικό του χαρακτήρα και αναδεικνύουν τη σημαντικότητα του δημοκρατικού πανεπιστημίου. Θεωρούμε ότι το μοντέλο του δημοκρατικού πανεπιστημίου που προτείνουμε στη συγκεκριμένη έρευνα είναι ένας αξιόπιστος ρεαλιστικός, μηχανισμός που αποδίδει το νοηματικό, λειτουργικό και θεσμικό χαρακτήρα του δημοκρατικού πανεπιστημίου και μπορεί να αποτελέσει τον πυρήνα ανάλυσης και μελέτης περιπτώσεων δομικής κατάρρευσης του, πρεσβεύοντας μια διευρυμένη θεώρησή του. Αναδεικνύονται ασυμβατότητες και τρωτά σημεία που μπορεί να υποβαθμίζουν τη δημοκρατική θέσμιση του πανεπιστημίου ιδιαίτερα όταν καλείται να διαχειριστεί αντικρουόμενα αιτήματα κατά την αλληλεπίδραση του με εσωτερικούς και εξωτερικούς φορείς και την πολιτεία. Πιστεύουμε ότι αυτή η μορφή του δημοκρατικού πανεπιστημίου και οι δείκτες μέτρησης της ποιότητας της, μπορεί να λειτουργήσουν ενισχυτικά στις πολύπλοκες διαδικασίες διαμόρφωσης πολιτικής και λήψης αποφάσεων.