Τα δημόσια σχολεία γονεϊκής επιλογής στην Ελλάδα: ταυτότητα, κοινωνική σύνθεση, δημόσιος και ιδιωτικός λόγος

Abstract

Τhe present work is a policy ethnography of the public schoolsof parental choice in Greece, that is, of those schools chosen by parents and guardians and are different from those that would be expected based on their place of residence. These schools can be “Model”, “Experimental”, “Model-Experimental”,“Music”, “Artistic”, “Ecclesiastical”, etc. By “political ethnography” we mean a set of research methodologies that take a multifaceted approach to the latent, indefinable and volatile “culture” of these schools in Greece (as a whole, but also as different examples). Policy ethnography is being crafted through the analysis of public and private discourse, behaviors,expectations and shared experiences. A guide to describing the culture of parental choice in the present work is the schema of American sociologist James Coleman, which links macro-level,that is the regulatory texts and public discourse, to the microlevel, that is family strategies. Statistical analysis of the professional status of parents and guardians (ΙSCO 08 scale ofthe Hellenic Statistical Authority and Chicago’s University Measuring Occupational Prestige on the 2012 General Social Survey scale) showed that the parents who consciously choose the schools under research in majority belong to the middle class with middle and high social status and high level ofeducation. The analysis of published texts and public discourse concerning the Model, Experimental and Model Experimental schools has shown that the notion of “excellency” was not only central, but also controversial in a way that the introductory exams and even the existence of the specific schools was in dispute. On the other hand, there is no dispute about the necessity of Music and Art Schools. Nevertheless, they face lack of central support. The “Ecclesiastical” tend to diminish waiting for a new set of laws to upgrade them, with the Rizareios Ecclesiastical in Athens moving on its own adopting elit schools’ strategies. The analysis of phenomenographic interviews has shown that the parents who consciously choose the under research schools are though recognizing their problems, very active, interfering, supportive, and feeling an optimistic habitus. In conclusion, we realize that in our central educational system there is small room for choosing a school other than the assigned Comprehensive School in the district, with different “alibis”, such as “experimenting”,“excellency”, “talent”, “faith”, which in reality depict the need of middle class parents, who choose them as public elites, for a good public school providing security for their children’s social advance.

Η παρούσα εργασία αποτελεί μια πολιτική/θεσμική εθνογραφία των δημόσιων σχολείων γονεϊκής επιλογής στην Ελλάδα,δηλαδή των σχολείων εκείνων που επιλέγονται από γονείς και κηδεμόνες και που είναι διαφορετικά από εκείνα τα δημόσια που θα αναμενόταν να φοιτήσουν τα τέκνα με βάση τον τόπο κατοικίας τους. Πρόκειται για σχολεία «Πρότυπα»,«Πειραματικά», «Πρότυπα Πειραματικά», «Μουσικά»,«Καλλιτεχνικά», «Εκκλησιαστικά» κ.ά. Λέγοντας«πολιτική/θεσμική εθνογραφία» εννοούμε ένα σύνολο ερευνητικών μεθοδολογιών, με τα οποία προσεγγίζεται πολύπλευρα αυτή η λανθάνουσα, απροσδιόριστη και ευμετάβλητη «κουλτούρα» που αφορά τα εν λόγω σχολεία (ως ενιαίου όλου αλλά και ως διαφορετικών περιπτώσεων), η οποία κατασκευάζεται μέσω δημόσιου και ιδιωτικού λόγου,συμπεριφορών, προσδοκιών και κοινών εμπειριών. Οδηγός για την περιγραφή αυτής της κουλτούρας αποτελεί στην παρούσα εργασία το νοητικό σχήμα του Αμερικανού κοινωνιολόγου James Coleman, το οποίο συνδέει το μακροεπίπεδο, δηλαδή τα κανονιστικά κείμενα και τον δημόσιο λόγο, με το μικροεπίπεδο, δηλαδή με τις οικογενειακές στρατηγικές. Σε επίπεδο ερευνητικών δεδομένων, η στατιστική ανάλυση του επαγγελματικού κύρους των γονέων και κηδεμόνων (κλίμακες ISCO 08 της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής και MeasuringOccupational Prestige on the 2012 General Social Survey του Πανεπιστημίου του Σικάγο) έδειξε ότι οι γονείς που συνειδητά επιλέγουν τα υπό έρευνα σχολεία ανήκουν κατά πλειονότητα στα μεσαία κοινωνικά στρώματα με επαγγέλματα μέσου και υψηλού κοινωνικού κύρους και αυξημένο μορφωτικό επίπεδο. Η ανάλυση των δημοσιευμένων κειμένων για τα Πρότυπα και Πειραματικά κατέδειξε την έννοια της «αριστείας» ως κεντρική και αμφιλεγόμενη και τόσο η ύπαρξη των συγκεκριμένων σχολείων όσο και οι εισαγωγικές εξετάσεις τέθηκαν υπό αμφισβήτηση, στοιχεία που επιβεβαιώνονται και από την ανάλυση της δημόσιας διαβούλευσης. Από την άλλη μεριά, για τα Μουσικά και Καλλιτεχνικά, ενώ δεν υφίσταται πόλωση ως προς την αναγκαιότητα της ύπαρξής τους, στην πράξη δεν παρέχεται πάντα ουσιαστική κεντρική στήριξη. Τα Εκκλησιαστικά τείνουν να συρρικνωθούν περιμένοντας ένα νέο νομοθετικό πλαίσιο που θα τα αναβαθμίσει, ενώ η Ριζάρειος Εκκλησιαστική Σχολή κινείται αυτόνομα υιοθετώντας τακτικές σχολείων ελίτ. Η ανάλυση του ιδιωτικού λόγου(φαινομενογραφικές συνεντεύξεις) έδειξε ότι οι γονείς επιλέγουν συνειδητά τα υπό έρευνα σχολεία, εμπλέκονται ενεργά και τα στηρίζουν, παρόλο που αναγνωρίζουν τα προβλήματα τους,υιοθετώντας ένα habitus αισιοδοξίας, λόγω της«διαφορετικότητας» του σχολείου που επέλεξαν. Συμπερασματικά, διαπιστώνουμε ότι στο κατά τα λοιπά αυστηρά κεντρικό και συγκεντρωτικό εκπαιδευτικό μας σύστημα, υπάρχουν μικρά περιθώρια επιλογής και απόκλισης από το Ενιαίο Σχολείο, όπου επιτρέπεται κατ΄ απαίτηση των μεσαίων, κατά κύριο λόγο, κοινωνικών στρωμάτων η ύπαρξη ενός συνόλου «διαφορετικών» σχολείων με πολυποίκιλα«άλλοθι»: τον «πειραματισμό», την «αριστεία», το «ταλέντο»,την «θρησκεία». Στη βάση τους όμως απηχούν την ανάγκη των γονέων αυτών των στρωμάτων, που τα επιλέγουν ως σχολεία-ελίτ της δημόσιας εκπαίδευσης, για ένα καλό δημόσιο σχολείο,όπου θα νιώθουν ασφάλεια για την κοινωνική άνοδο των παιδιών τους.