Πειθαρχία και υποκειμενικότητα στα σχολεία Δεύτερης Ευκαιρίας των Φυλακών: το παράδειγμα του σχολείου Δεύτερης Ευκαιρίας της Δικαστικής Φυλακής Διαβατών

Abstract

The subject of the present thesis was the study of discipline and subjectivity in Second Chance schools operating in detention centers, through the example of the Second Chance School which operates in Thessaloniki’s detention center. It was orientated towards the study of the unusual and contradictory co-existence of an institution such as the certain school that operates within the surrounding penal institution and its impact to the former as well as to the individuals involved, students and teachers that is. The first goal was the study of the formation of the communicative and disciplinary frame of operation of said school through the search of the educational practices developed within it. Second goal was the study of the manners through which teaching staff and students of said school, acquire their position as subjects and constitute themselves. In order to achieve the said goals, the thesis was divided in two parts. The first part, presented the theoretical framework of the study, as an attempt to form a complex conceptual frame for the critical notions of discipline/power, of practice and of subject, referring mostly to the work of Michel Foucault and Basil Bernstein. In the second part, the research, whose methodological framework was based in the critical discourse analysis, was exhibited. Throughout the research, the notions of interpretative repertoires and of subject position were deployed and free-unstructured interview were used as interpretative tool.

Αντικείμενο της παρούσας διατριβής ήταν η εξέταση της πειθαρχίας και της υποκειμενικότητας στα Σχολεία Δεύτερης Ευκαιρίας των φυλακών μέσα από το παράδειγμα του ΣΔΕ που λειτουργεί στο σωφρονιστικό κατάστημα κράτησης Θεσσαλονίκης. Βασικός προσανατολισμός της ήταν η μελέτη της ιδιάζουσας και αντιφατικής συνύπαρξης του «σχολικού θεσμού εντός του κυρίαρχου σωφρονιστικού» και οι επιδράσεις της στη συγκρότηση του σχολείου και των υποκειμένων που εμπλέκονται σ’ αυτό, δηλαδή των εκπαιδευομένων και των εκπαιδευτικών. Πρώτος στόχος ήταν η μελέτη της διαμόρφωσης του επικοινωνιακού και πειθαρχικού πλαισίου λειτουργίας του συγκεκριμένου σχολείου μέσα από την αναζήτηση των παιδαγωγικών πρακτικών που αναπτύσσονται σ’ αυτό. Δεύτερος στόχος ήταν η εξέταση των τρόπων με τους οποίους προσλαμβάνουν τη θέση τους ως υποκείμενα και συγκροτούνται σε αυτήν, οι εκπαιδευτικοί και οι εκπαιδευόμενοι του σχολείου. Για να υλοποιηθούν αυτοί οι στόχοι, η διατριβή διαρθρώθηκε σε δύο μέρη. Στο πρώτο μέρος εκτέθηκε τo θεωρητικό πλαίσιο της μελέτης, σε μια προσπάθεια διαμόρφωσης ενός συνθετικού πλαισίου κατανόησης των κομβικών εννοιών της πειθαρχίας/εξουσίας, της πρακτικής και του υποκειμένου, αξιοποιώντας ιδίως τα έργα του Μισέλ Φουκώ και του Μπάζιλ Μπερνστάιν. Στο δεύτερο μέρος της διατριβής παρουσιάστηκε η έρευνα, το μεθοδολογικό πλαίσιο της οποίας στηρίχθηκε στην κριτική ανάλυση λόγου. Η έρευνα αξιοποίησε τις έννοιες των ερμηνευτικών ρεπερτορίων και της θέσης υποκειμένου και είχε ως ερευνητικό εργαλείο την ελεύθερη-μη δομημένη συνέντευξη.