Η αδικοπρακτική ευθύνη για περιβαλλοντική ζημία: μια περίπτωση οικονομικής ανάλυσης του δικαίου

Abstract

The Ph.D. dissertation at hand represents a comprehensive and detailed research attempt at the interdisciplinary subject of Economic Analysis of Law, with a focus on the economically efficient protection of scarce natural resources and ecosystem services from damage, degradation or exhaustion. More particularly, law as an incentive for taking efficient precautionary measures against environmental accidents is studied in an interdisciplinary way, both from a modern economic as well as a legal standpoint. In that respect, key economic concepts and the economic and ecological theories pertaining to the aforementioned issue are introduced; the proposed environmental policy tools including tort liability are scrutinized; the added value of the Economic Analysis of the Law for the Greek legal scholar is examined. Next, economic efficiency as a matter of legal policy is evaluated and so is its current position within the Greek legal order and its interaction with the established environmental law principles and with the proportionality principle. Subsequently, economic models illustrating when rationally behaving businesses are expected to conform to efficient legal standards are built and economic tools such as the dynamic cost-benefit analysis and natural resource valuation methods are practically applied in a legal context with the aim of interpreting tort law towards efficiency. In light of this, the importance of proper valuation of the environmental cost is highlighted along with the importance of factoring-in the temporary loss of natural-resource use or ecosystem services as well as certain types of pure economic loss and ecological damage when deciding private actions in negligence. Extensive economic and legal argumentation confirms the possibility of achieving an economically sound interpretation of liability law for environmental damage without this consequentialist approach breaching the prevailing legal doctrine.

Σκοπό της παρούσας διδακτορικής διατριβής αποτελεί η κατά το δυνατό σφαιρική και ενδελεχής μελέτη του διεπιστημονικού ρεύματος της Οικονομικής Ανάλυσης του Δικαίου με επίκεντρο την προβληματική της οικονομικώς αποτελεσματικής προστασίας των πεπερασμένων περιβαλλοντικών πόρων και οικοσυστημικών υπηρεσιών από βλάβη, υποβάθμιση ή εξάντληση. Το ειδικότερο ζήτημα της παροχής από τον νόμο κινήτρων για τη λήψη των οικονομικώς αποτελεσματικών μέτρων πρόληψης των περιβαλλοντικών ατυχημάτων προσεγγίζεται διεπιστημονικά, από τη σκοπιά τόσο της σύγχρονης Οικονομικής Επιστήμης όσο και της Νομικής. Στο πλαίσιο αυτό, παρουσιάζονται οι κυριότερες οικονομικές έννοιες και αναλύονται οι συναφείς απόψεις στην οικονομική και οικολογική επιστήμη, εξετάζονται κριτικά τα προτεινόμενα οικονομικά εργαλεία περιβαλλοντικής πολιτικής -μεταξύ των οποίων και το δίκαιο της αδικοπρακτικής ευθύνης- και ερευνάται η χρησιμότητα της Οικονομικής Ανάλυσης του Δικαίου για τον Έλληνα νομικό. Κατόπιν, το κριτήριο της οικονομικής αποτελεσματικότητας αξιολογείται δικαιοπολιτικώς και επιχειρείται η εξακρίβωση της νομικής του φύσης στο πλαίσιο της ελληνικής έννομης τάξης με παράλληλη εξέταση της σχέσης του με τις κλασικές αρχές του περιβαλλοντικού δικαίου και με την αρχή της αναλογικότητας. Έπεται η κατασκευή οικονομικών μοντέλων για την πρόβλεψη των πιθανοτήτων συμμόρφωσης των ορθολογικών επιχειρήσεων με τις επιταγές του δικαίου καθώς και η πρακτική αξιοποίηση οικονομικών εργαλείων, όπως η δυναμική στάθμιση κόστους και οφέλους και οι μέθοδοι οικονομικής αποτίμησης των περιβαλλοντικών πόρων, για τη σύμφωνη με την οικονομική αποτελεσματικότητα ερμηνεία διατάξεων του δικαίου της αδικοπρακτικής ευθύνης. Με γνώμονα το παραπάνω, αναδεικνύεται η σημασία της ορθής αποτίμησης του περιβαλλοντικού κόστους και η αξία της επίκλησης στο πλαίσιο των ιδιωτικών διαφορών τόσο της προσωρινής στέρησης της χρήσης περιβαλλοντικών πόρων ή οικοσυστημικών υπηρεσιών όσο και ορισμένων μορφών καθαρώς οικονομικής ζημίας καθώς και της οικολογικής ζημίας, δίχως αυτή η συνεπειοκρατική προσέγγιση να διαταράσσει το δόγμα του δικαίου αδικοπρακτικής ευθύνης. Επιβεβαιώνεται με διεξοδική οικονομική και νομική επιχειρηματολογία η δυνατότητα επίτευξης, συνδυαστικά, της οικονομικώς συνετής και νομικοδογματικά ορθής ερμηνείας του δικαίου της αδικοπρακτικής ευθύνης για περιβαλλοντικές ζημίες.