Υλοποίηση προγράμματος εκπαίδευσης στην αυτοσυμπόνια και εφαρμογή του σε ομαδικό πλαίσιο

Abstract

Self-compassion is a relatively recent concept in Western thought, although its existence in Eastern philosophy and more specifically in Buddhist philosophy, is dated centuries ago (Davidson & Harrington, 2002). Self-compassion, as defined by Neff (2003a), concerns a stand of warmth and acceptance towards ourselves in moments of pain or failure. This pain can come either from the external conditions of life, when they are painful, or from the actions of the person, the failures or personal weaknesses (Neff, 2009a). The concept of self-compassion consists of three core elements: kindness and understanding towards the negative aspects of the self, the consideration of the defect or the negative experiences experienced by the individual as part of the overall human experience and consciousness, which means the maintaining of painful thoughts and feelings in a conscious awareness, emotional balance and serenity (Barnard & Curry, 2011. Neff, 2003a). Research data show that self-compassion is positively related to many concepts of positive psychology, such as positive feelings (Neff, Rude, & Kirkpatrick, 2007), subjective happiness and life satisfaction (Heffernan, Griffin, McNulty, & Fitzpatrick, 2010 Neff, 2012. Neff & Costigan, 2014. Neff, Rude, & Kirkpatrick, 2007). Overall, the approach of painful situations in a self-compassionate manner seems to facilitate both self-development and relationship with others (Neff, Rude, & Kirkpatrick, 2007). The purpose of the current dissertation is the creation of a self-compassion training program and its implementation in a group context. To achieve this goal three surveys were carried out, which were completed with the writing and publication of three articles in scientific peer-reviewed journals.The first research concerns the control of the psychometric qualities of the Self-Compassion Scale in the Greek population. The purpose of the research was to create a valid and reliable psychometric tool. The results revealed satisfactory psychometric properties of the tool in the Greek population.The second research concerns the creation of a pilot self-compassion training program for individuals. The aim of the program was to explore the ability to teachxivself-compassion, examining also the relation between self-compassion and other aspects of psychological well-being as well as indicators of psychological difficulties. The results of this research have shown that educating people to behave with greater compassion towards themselves, when they are in a difficult situation, has significant benefits to their mental health.The third survey concerns the implementation of the Self-Compassion Program in a group of women victims of domestic violence. The results showed that women’s participation in this particular program strengthened not only self-compassion but also increased at the same time the levels of positive emotions, subjective happiness and mental resilience, while on the other hand reduced the levels of negative emotions and symptoms of depression, anxiety and stress.Overall the results provide clear evidence of the benefits of self-compassion, but also prove that self-compassion can be taught and can be used as a tool for promoting and enhancing the mental health of the individual. Additionally, the implementation of such a program in population groups which are more in need of learning to manage the difficulties of everyday life is of the greatest importance as individuals or groups who are in personal or collective judgment require particular attention and care.Finally, the limitations of the current research will be discussed with the prospect of offering new directions to the field of positive psychology research, illuminating the aspects of self-compassion, both theoretically and practically.

Η αυτοσυμπόνια αποτελεί μία σχετικά πρόσφατη έννοια στη δυτική σκέψη αν και η ύπαρξή της στην ανατολική φιλοσοφία και συγκεκριμένα στη βουδιστική φιλοσοφία χρονολογείται αιώνες πριν (Davidson & Harrington, 2002). Η αυτοσυμπόνια, έτσι όπως έχει οριστεί από την Neff (2003a), αφορά σε μια στάση ζεστασιάς και αποδοχής απέναντι στις πλευρές του εαυτού μας σε στιγμές πόνου ή αποτυχίας. Ο πόνος αυτός μπορεί να προέρχεται είτε από τις εξωτερικές συνθήκες της ζωής, όταν αυτές είναι επώδυνες, είτε από τις πράξεις του ίδιου του ατόμου, τις αποτυχίες ή τις προσωπικές του αδυναμίες (Neff, 2009). Η έννοια της αυτοσυμπόνιας αποτελείται από τρία βασικά χαρακτηριστικά: την καλοσύνη και την κατανόηση απέναντι σε αρνητικές πλευρές του εαυτού, τη θεώρηση της ελαττωματικότητας ή των αρνητικών εμπειριών που βιώνει το άτομο ως μέρος της συνολικής ανθρώπινης εμπειρίας και την ενσυνειδητότητα, δηλαδή τη διατήρηση επώδυνων σκέψεων και συναισθημάτων σε μια ενσυνείδητη ενημερότητα, σε μια συναισθηματική ισορροπία και γαλήνη (Barnard & Curry, 2011. Neff, 2003a). Ερευνητικά δεδομένα δείχνουν ότι η αυτοσυμπόνια σχετίζεται θετικά με πολλές έννοιες της θετικής ψυχολογίας, όπως τα θετικά συναισθήματα (Neff, Rude, & Kirkpatrick, 2007), η υποκειμενική ευτυχία και η ικανοποίηση από τη ζωή (Heffernan, Griffin, McNulty, & Fitzpatrick, 2010. Νeff, 2011. Neff & Costigan, 2014). Συνολικά, η προσέγγιση των επώδυνων καταστάσεων με αυτοσυμπονετικό τρόπο φαίνεται να διευκολύνει την ανάπτυξη τόσο του εαυτού όσο και την σχέση με τους άλλους (Neff, Kirkpatrick, & Rude, 2007).Σκοπός της παρούσας διατριβής είναι η δημιουργία ενός προγράμματος εκπαίδευσης στην αυτοσυμπόνια και η εφαρμογή του σε ομαδικό πλαίσιο. Για την επίτευξη αυτού του σκοπού πραγματοποιήθηκαν τρείς έρευνες οι οποίες και ολοκληρώθηκαν με την συγγραφή και δημοσίευση τριών άρθρων σε επιστημονικά περιοδικά με κριτές.Η πρώτη έρευνα αφορά στον έλεγχο των ψυχομετρικών ιδιοτήτων της Κλίμακας της Αυτοσυμπόνιας σε ελληνικό πληθυσμό. Σκοπός της έρευνας ήταν η δημιουργία ενός έγκυρου και αξιόπιστου ψυχομετρικού εργαλείου. Τα αποτελέσματα έδειξαν ικανοποιητικές ψυχομετρικές ιδιότητες του εργαλείου στον ελληνικό πληθυσμό.Η δεύτερη έρευνα αφορά στην δημιουργία ενός πιλοτικού προγράμματος εκπαίδευσης ατόμων στην αυτοσυμπόνια. Σκοπός του προγράμματος ήταν ηxiiδιερεύνηση της δυνατότητας διδασκαλίας της αυτοσυμπόνιας, εξετάζοντας παράλληλα και τη σχέση ανάμεσα στην αυτοσυμπόνια και άλλες πτυχές της ψυχολογικής ευημερίας, όπως και δείκτες ψυχολογικών δυσκολιών. Τα αποτελέσματα αυτής της έρευνας έδειξαν ότι εκπαιδεύοντας τους ανθρώπους να συμπεριφέρονται με μεγαλύτερη συμπόνια προς τον εαυτό τους, όταν βρίσκονται σε μία δύσκολη κατάσταση, έχει σημαντικά οφέλη στην ψυχική τους υγεία.Η τρίτη έρευνα αφορά στην υλοποίηση του Προγράμματος Αυτοσυμπόνιας σε μία ομάδα γυναικών θυμάτων ενδοοικογενειακής βίας. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι η συμμετοχή αυτών των γυναικών στο συγκεκριμένο πρόγραμμα ενίσχυσε όχι μόνο την αυτοσυμπόνια, αλλά αύξησε ταυτοχρόνως τα επίπεδα θετικών συναισθημάτων, υποκειμενικής ευτυχίας και ψυχικής ανθεκτικότητας, ενώ μείωσε τα επίπεδα των αρνητικών συναισθημάτων και των συμπτωμάτων κατάθλιψης, άγχους και στρες.Στο σύνολο τους τα αποτελέσματα αυτά μας παρέχουν σαφής ενδείξεις όσον αφορά στα οφέλη της αυτοσυμπόνιας, αλλά και στο γεγονός ότι η αυτοσυμπόνια μαθαίνεται και μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως εργαλείο προαγωγής και ενίσχυσης της ψυχικής υγείας του ατόμου. Ακόμα η υλοποίηση ενός τέτοιου προγράμματος σε ομάδες του πληθυσμού, οι οποίες έχουν μεγαλύτερη ανάγκη στο να μάθουν να διαχειρίζονται τις δυσκολίες της καθημερινότητας, είναι υψίστης σημασίας, καθώς τα άτομα ή οι ομάδες που βρίσκονται σε προσωπική ή συλλογική κρίση χρήζουν ιδιαίτερης προσοχής και φροντίδας.Τέλος, οι περιορισμοί της παρούσας έρευνας θα συζητηθούν με την προοπτική να δώσουν νέες κατευθύνσεις στον τομέα της έρευνας της θετικής ψυχολογίας, φωτίζοντας περισσότερο τα κομμάτια της αυτοσυμπόνιας τόσο σε θεωρητικό όσο και σε πρακτικό επίπεδο.