Ευγένεια,αγένεια και το πρόσωπο του ομιλούντος ατόμου

Abstract

The present study examines the social phenomenon of (im)politeness through its linguistic expression. Based on the assumption that participants easily recognize the phenomenon without further instructions, the aim of the research is twofold: firstly to evaluate the different approaches to (im)politeness and face, and secondly to explore the best way to investigate them in talk-in-interaction.Taking into account that (im)politeness lacks a clear and commonly accepted description –as the research review has shown- the present study adopts a broad delineation of the phenomenon. According to this view, impoliteness can be considered as a social practice of interpersonal expectations, the latter created by the knowledge of moral order (or of what is expectable). ‘Face’, in its turn, has become problematic after its dissociation from the original framework in which it first appeared, i.e. Goffman’s interaction order. This is the reason why the present work returns to Goffman’s view of face and restores the emphasis placed by him on the individual who each time presents his/her positive self-image.The more specific aim of the research is determined by the widely recognized necessity of studying (im)politeness from the participants’ perspective. The focus on the participants’ orientation to (im)politeness also accounts for the selection of Conversation Analysis (CA), which is furthermore compatible with Goffman’s approach. As a consequence, the data consist of naturally occurring talk and, in particular, of conversations among friends/relatives. The data examination has shown that participants -by using particular words, acts or practices- do notice the violations of moral order, undertaking or ascribing responsibility for them. In that way, they reveal what constitutes the norm that relates to (im)polite behavior, rendering its examination possible. In other words, the norm emerges through the sequential organization of talk in interaction.

Η παρούσα διατριβή εξετάζει το κοινωνικό φαινόμενο της ευγένειας/αγένειας μέσω της γλωσσικής του έκφρασης. Με αφετηρία τη διαπίστωση ότι τα άτομα αναγνωρίζουν το φαινόμενο χωρίς οδηγίες και με ευκολία, στόχος της έρευνας, είναι να αποτιμήσει τις υπάρχουσες έρευνες για την ευγένεια, αγένεια και το πρόσωπο και να διερευνήσει –μέσω των ενδείξεων που μας παρέχουν τα ίδια τα συνομιλούντα άτομα– τον καταλληλότερο τρόπο για τη μελέτη τους στη γλωσσική διεπίδραση. Κατά την επισκόπηση των ερευνών, η διαπίστωση της απουσίας μιας σαφούς και κοινώς αποδεκτής περιγραφής της ευγένειας/αγένειας μάς οδηγεί στην υιοθέτηση μιας ευρείας αντίληψής της ως κοινωνικής πρακτικής, που συνίσταται στη διαπροσωπική αξιολόγηση των προσδοκιών, οι οποίες δημιουργούνται από τη γνώση των πρακτικών που συστήνουν την ηθική τάξη (moral order)· δηλαδή τη γνώση του τι είναι αναμενόμενο. Επιπρόσθετα, η αναγνώριση ότι το πρόβλημα με το περιεχόμενο της έννοιας του προσώπου δεν είναι η σύνδεσή του με την ευγένεια ή η διχοτόμηση του από τους B&L αλλά η απομάκρυνση από την άποψη του Goffman γι’ αυτό και το πώς αυτό πραγματώνεται στο πλαίσιο μιας διεπιδραστικής επαφής, επέβαλλε την επιστροφή στην άποψή του για την τάξη της διεπίδρασης. Συνέπεια αυτής της οπτικής είναι η εστίαση της παρούσας διατριβής στο άτομο που κάθε φορά παρουσιάζει τη θετική εικόνα του εαυτού του. Η αναγκαιότητα μελέτης της ευγένειας/αγένειας/προσώπου από το πρίσμα των συμμετεχόντων διαμορφώνει και τον επιμέρους στόχο της έρευνας, δηλαδή την αναζήτηση των ενδείξεων που μας παρέχουν τα άτομα για το ότι μια συμπεριφορά αναγνωρίζεται ως ευγενική/αγενής. Συμβατή με τις απόψεις του Goffman και καταλληλότερη για να περιγράψουμε με συστηματικό τρόπο την αντίληψη των συμμετεχόντων για το φαινόμενο είναι η Ανάλυση Συνομιλίας, η οποία καθορίζει και το υλικό της έρευνας που συνίσταται σε πρωτογενή δεδομένα φυσικού λόγου. Ειδικότερα, η εξέταση του υλικού έδειξε ότι τα άτομα παρέχουν ενδείξεις αναγνώρισης της ευγένειας/αγένειας στον σχεδιασμό της συνεισφοράς με λέξεις ή πράξεις και στον τρόπο με τον οποίο οργανώνεται η αλληλουχία με τη χρήση διαφορετικών πρακτικών, όταν υπάρχει παραβίαση της ηθικής τάξης. Η αναγνώριση των παραβιάσεων της ηθικής τάξης από τα συμμετέχοντα άτομα υποδεικνύει τη νόρμα που συνδέεται με την ευγενική/αγενή συμπεριφορά και εξαρτάται από την ευθύνη που αναλαμβάνουν τα άτομα γι’ αυτές τις επιλογές.