Η ενσωμάτωση του ηλεκτρονικού υπολογιστή, ως γνωστικού εργαλείου, στη διδασκαλία γνωστικών και μεταγνωστικών στρατηγικών γραπτού λόγου σ...

Abstract

The present study is based on cognitive and sociocognitive models of reading comprehension and writing production which highlight the dynamic role of students in knowledge construction, through the employment of cognitive and metacognitive skills. On the other hand the previously mentioned models facilitate students’ dynamic role in knowledge construction. The study was based on research that highlights the supportive role of technology during the writing process. The integration of technology in educational practice broadens the role of the educator from knowledge-transmitter to knowledge constructor and enhances the dynamic role of the student as a knowledge constructor. The education software “Dafni” was created for the purpose of this study and integrated as a cognitive tool for the purpose of cognitive and metacognitive strategy enhancement to students with or without writing difficulties. More specifically, the purpose of this study was to examine the effectiveness of explicit cognitive strategy instruction via the pedagogical agent “Dafni” as well as the provision of procedural facilitation from educator for the improvement of reading competence and writing quality as well as cognitive and metacognitive skill development. The importance of the study is to (a) develop metacognitive skills to young students (b) pursue emotional-intellectual relation between students and the pedagogical agent “Dafni” (c) stress parallel processes of production and writing comprehension as meaning- making activities (d) provide a multimedia environment that gradually offers learning control to students (e) suggest a coherent way to offer explicit strategy instruction through the use of multimedia in which the educator and the technological tool work in accordance and enhance one another, aiming to create a scaffolding environment leading to learner autonomy, through the development of metacognitive skills. The instruction took place for 3 ½- 4 months and the sample of the study consisted of 73 students enrolled in the third grade. Students were divided into three groups: average, above average and below average writers. The findings of the study confirmed the effectiveness of explicit strategy instruction through the use of computer as cognitive tool for reading and writing performance and cognitive and metacognitive skill enhancement for students in the experimental group and mainly in regards to average and below average writers. In contrast, to the results of the control group which received traditional classroom instruction.

Η παρούσα μελέτη στηρίχθηκε στα γνωστικά και κοινωνιο-γνωστικά μοντέλα κατανόησης και παραγωγής γραπτού λόγο που επισημαίνουν από τη μια μεριά, τον ενεργό και δυναμικό ρόλο του μαθητή στη διαδικασία οικοδόμησης της γνώσης του, μέσα από την επιτυχή ενορχήστρωση γνωστικών και μεταγνωστικών δεξιοτήτων και από την άλλη μεριά, υπογραμμίζουν τη σπουδαιότητα του κατάλληλου πλαισίου στην προαγωγή και ενθάρρυνση των παραπάνω διεργασιών. Παράλληλα, αξιοποιήθηκαν τα ερευνητικά πορίσματα που αναδεικνύουν το διαμεσολαβητικό ρόλο της τεχνολογίας στη μαθησιακή διαδικασία. Η ενσωμάτωση της τεχνολογίας στην εκπαιδευτική πρακτική διευρύνει το ρόλο του εκπαιδευτικού, από μεταλαμπαδευτή της γνώσης σε διαμεσολαβητή στην κατάκτηση αυτής και ενθαρρύνει τον ενεργητικό ρόλο του μαθητή στη διαδικασία οικοδόμησης της γνώσης του. Στο πλαίσιο της παρούσα μελέτης κατασκευάστηκε το εκπαιδευτικό λογισμικό «Δάφνη» με στόχο την ενσωμάτωσή του, ως γνωστικού εργαλείου, στη σαφή διδασκαλία γνωστικών και μεταγνωστικών στρατηγικών γραπτού λόγου σε μαθητές με ή χωρίς δυσκολίες παραγωγής γραπτού λόγου. Ειδικότερα, σκοπός της παρούσας μελέτης είναι να εξετάσει το βαθμό στον οποίο η σαφής διδασκαλία γνωστικών και μεταγνωστικών στρατηγικών κατανόησης και παραγωγής γραπτού λόγου από την παιδαγωγική αντιπρόσωπο του λογισμικού, τη Δάφνη, με την παροχή διαδικαστικών διευκολύνσεων από τον εκπαιδευτικό και το εκπαιδευτικό λογισμικό «Δάφνη», μπορεί: α) να βελτιώσει την κατανόηση και την ποιότητα του γραπτού λόγου και β) να συμβάλλει στην ανάπτυξη της μεταγνωστικής γνώσης και των γνωστικών και μεταγνωστικών στρατηγικών γραπτού λόγου σε μαθητές με ή χωρίς δυσκολίες παραγωγής γραπτού. Καινοτομία της παρούσας έρευνας αποτελεί το γεγονός ότι: α) στοχεύει στην ανάπτυξη μεταγνωστικών δεξιοτήτων σε μαθητές σχετικά μικρής ηλικίας, β) επιδιώκει τη δημιουργία μιας συναισθηματικής-διανοητικής σχέσης των μαθητών και της παιδαγωγικής αντιπροσώπου του λογισμικού, τη Δάφνη, γ) τονίζει την παραλληλία των διαδικασιών της παραγωγής και της κατανόησης του γραπτού λόγου, ως διαδικασίες οικοδόμησης νοήματος, δ) προσφέρει ένα δομημένο πολυμεσικό περιβάλλον, που βαθμιαία παρέχει τον έλεγχο της μαθησιακής διαδικασίας και την ευθύνη στους μαθητές και ε) προτείνει έναν περιγεγραμμένο τρόπο της σαφούς διδασκαλίας στρατηγικών με τη χρήση των πολυμέσων, όπου ο εκπαιδευτικός και ο υπολογιστής λειτουργούν ταυτόχρονα και αλληλο-συμπληρωματικά, με στόχο τη δημιουργία ενός υποστηρικτικού πλαισίου το οποίο παρέχει διαμεσολαβητικά μέσα και στοχεύει στη σταδιακή μαθησιακή αυτονομία του μαθητή και την ανάπτυξη των μεταγνωστικών δεξιοτήτων. Το πρόγραμμα παρέμβασης είχε διάρκεια 3 1/2-4 μηνών και το δείγμα της έρευνας αποτέλεσαν 73 μαθητές τρίτης δημοτικού με ή χωρίς δυσκολίες παραγωγής γραπτού λόγου. Οι μαθητές ομαδοποιήθηκαν σε αδύναμους, τυπικούς και έμπειρους μαθητές- συγγραφείς, με στόχο να διερευνηθεί ο βαθμός συμβολής του προγράμματος παρέμβασης στη βελτίωση της κάθε υποομάδας. Τα ευρήματα της έρευνας υποστηρίζουν την αποτελεσματικότητα της σαφούς διδασκαλίας στρατηγικών, με τη χρήση του ηλεκτρονικού υπολογιστή ως γνωστικού εργαλείου, στη βελτίωση της κατανόησης και της ποιότητας του γραπτού λόγου, στην ενθάρρυνση της ανάπτυξης των γνωστικών και μεταγνωστικών στρατηγικών γραπτού λόγου και της μεταγνωστικής γνώσης, των μαθητών της πειραματικής ομάδας, κυρίως των αδύναμων και τυπικών μαθητών- συγγραφέων, συγκριτικά με την παραδοσιακή διδασκαλία που δέχτηκε η ομάδα ελέγχου.