Η επιστήμη της πληροφόρησης ως τομέας σπουδών: Κοινωνικο-πολιτισμικές επιρροές στις εκπαιδευτικές επιλογές και τις διαδρομές των φοιτητών των τμημάτων Βιβλιοθηκονομίας και Πληροφόρησης

Abstract

This research study explores the reasons why young people have chosen Library and Information Science as a field of study, and traces their education career, within the existing higher education departments in Greece. The study is supported by concepts drawn from the theories of Bourdieu and symbolic interaction, which help to reveal the social and complex character of young people’s educational choices. A core concept in this work is that of educational career, providing the possibility for theorizing in integrated way students’ LIS choice and their educational trajectories. The methodological approach adopted in the study aimed at a deeper understanding of educational choices and the ways young people perceive situations, form their ambitions and make decisions and plans. The study was conducted in two stages, the data was collected through a questionnaire and semi structured interviews and the analyses relied on quantitative and qualitative methods and techniques. The effort to examine qualitative dimensions in the quantitative data and the conceptual resources used in the study have lead to the construction of analytical tools such as the Educational Career Index and the Divergence Index, which assisted us in identifying the internal differentiation of the sample of students and in interpreting of their educational choices. Developing ways for organizing data, and the constant interrogation of data through the theoretical concepts and the reverse have helped to reveal the complexity of educational choices and trajectories as a social process.The main findings of the study include the association observed between the sample’s grouping, each group of students having distinctive social characteristics, and the reasons attracting them to Library and Information science. Other important findings refer to the ways young persons use in their effort to re-define their position in the information field through negotiation of the meanings they attribute to their experiences in the new social reality they are located; as well as the ways they exploit symbolic resources in order to attribute value to their field of study. Furthermore, it was possible to reveal in the study, the transformations in the students’ perceptions of their field of study, and the trajectories they plan, which are dependent on their possibilities to capitalize on the available resources, relative also to the institutional habitus of the department in which they study. Interesting also was the finding that the LIS departments, despite their constant negotiation between the scientific and vocational orientation, tend to transmit values which relate more to the profession than to science, thus reproducing powerful professional identities. Regarding this finding, one can only speculate that the influence this fact exerts on students’ trajectories and their educational chances may differ according to their social characteristics. The above suggest that individual, family, social and institutional factors, as well as the way young people cope with contingencies, and with social and personal relations are all important, influencing students’ choice of LIS; facilitating or impeding their trajectories within higher education institutions; and acting upon the construction of their pedagogic identities.

Στην ερευνητική αυτή μελέτη εξετάζονται οι λόγοι για τους οποίους τα νέα άτομα επιλέγουν την επιστήμη της πληροφόρησης ως τομέα σπουδών και διερευνάται η εκπαιδευτική τους διαδρομή, στο πλαίσιο των συγκεκριμένων τμημάτων.Η εργασία υποστηρίζεται από ένα πλέγμα θεωρητικών εννοιών, οι οποίες διαμορφώθηκαν με αναφορά στις θεωρίες του Bourdieu και της συμβολικής αλληλεπίδρασης και οι οποίες αναδεικνύουν τον κοινωνικό και σύνθετο χαρακτήρα των εκπαιδευτικών επιλογών. Κομβικής σημασίας είναι η έννοια της εκπαιδευτικής καριέρας, η οποία παρέχει τη δυνατότητα ενιαίας θεώρησης της επιλογής της επιστήμης της πληροφόρησης και της διαδρομής των φοιτητών κατά τη διάρκεια της φοίτησής τους στα αντίστοιχα τμήματα. Από μεθοδολογική άποψη, επιλέχθηκε μια διερευνητική προσέγγιση, η οποία στόχευε στη βαθύτερη κατανόηση των εκπαιδευτικών επιλογών και του τρόπου με τον οποίο τα νέα άτομα αποτιμούν καταστάσεις, διαμορφώνουν φιλοδοξίες και λαμβάνουν αποφάσεις. Για τη συλλογή των δεδομένων της εμπειρικής έρευνας, η οποία διεξήχθη σε δύο στάδια με τη χρήση ερωτηματολογίου και ημι-δομημένων συνεντεύξεων και για την επεξεργασία των πληροφοριών αξιοποιήθηκαν τόσο ποσοτικές όσο και ποιοτικές μέθοδοι και τεχνικές. Η εξέταση των ποσοτικών στοιχείων με ποιοτικές παραμέτρους και οι θεωρητικές μας αφετηρίες οδήγησαν στην κατασκευή αναλυτικών εργαλείων όπως ο Δείκτης Εκπαιδευτικής Πορείας και ο Δείκτης Απόκλισης που βοήθησαν σημαντικά στον προσδιορισμό, την κατανόηση των εσωτερικών διαφοροποιήσεων του δείγματος και την ερμηνεία των εκπαιδευτικών τους επιλογών. Η ανάπτυξη τρόπων οργάνωσης των δεδομένων αλλά και η συνεχής μετακίνηση από τις θεωρητικές έννοιες στο εμπειρικό υλικό επέτρεψαν περιγραφές, οι οποίες ανέδειξαν τη συνθετότητα των επιλογών και των εκπαιδευτικών διαδρομών, ως κοινωνικών διαδικασιών.Στα κυριότερα ευρήματα της έρευνας περιλαμβάνονται η σύνδεση που διαπιστώθηκε μεταξύ ομάδων του δείγματος, που διαφοροποιούνται ως προς τα κοινωνικά τους χαρακτηριστικά, και των εικόνων από τις οποίες ελκύονται οι φοιτητές στην επιλογή της επιστήμης της πληροφόρησης. Σημαντικά είναι, επίσης, τα ευρήματα που αφορούν τους τρόπους με τους οποίους τα νέα άτομα επαναπροσδιορίζουν συνεχώς τη θέση τους στο πεδίο της πληροφόρησης, μέσω διαδικασιών διαπραγμάτευσης του νοήματος, καθώς και τα συμβολικά μέσα που χρησιμοποιούν προκειμένου να αξιοδοτήσουν το αντικείμενο που μελετούν. Στην εργασία αναδείχθηκαν οι μετασχηματισμοί που επήλθαν στις απόψεις των φοιτητών, σε σχέση με το αντικείμενο των σπουδών τους και τις διαδρομές που σχεδιάζουν, οι οποίες συναρτώνται με τη δυνατότητά τους να κεφαλαιοποιούν τους πόρους που διαθέτουν, σε σχέση και με το habitus των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων. Σημαντική είναι, τέλος, η διαπίστωση ότι τα τμήματα Βιβλιοθηκονομίας και Πληροφόρησης, στο σύνολό τους, τείνουν να προωθούν αξίες που συνδέονται περισσότερο με το επάγγελμα παρά με την επιστήμη, αναπαράγοντας ισχυρές επαγγελματικές ταυτότητες. Το στοιχείο αυτό φαίνεται να ασκεί διαφοροποιητική επίδραση στις διαδρομές και τις ευκαιρίες των φοιτητών, αντίστοιχη με τα κοινωνικά τους χαρακτηριστικά. Συνολικά, στην εργασία αυτή τεκμηριώνεται η άποψη ότι ατομικοί, οικογενειακοί, κοινωνικοί και ιδρυματικοί παράγοντες καθώς και ο τρόπος με τον οποίο τα νέα άτομα διαχειρίζονται τυχαία γεγονότα και κοινωνικές και προσωπικές σχέσεις ασκούν επίδραση στην επιλογή της επιστήμης της πληροφόρησης, διευκολύνουν ή δυσχεραίνουν την πορεία τους και επενεργούν στη συγκρότηση της παιδαγωγικής τους ταυτότητας στο πλαίσιο του συγκεκριμένου γνωστικού τομέα.