Αυτοαντίληψη, συμπεριφορά και ικανοποίηση μαθητών στο σχολείο, τον αθλητισμό και τη φυσική αγωγή: μια διαχρονική μελέτη

Abstract

The aim of the present research was to investigate the influence of sex, age and the "significant others" behaviour in self-concept development of 12-18-year-old students. Also, to Investigate the causal relationship between "significant others" behaviour and students' self-concept, as well as between students' self-concept and the behaviour they adopt, and the satisfaction that experiences in various domains (academic domain, physical domain, social domain). A longitudinal study was conducted involving 1508 (559 boys and 994 girls) students who completed a battery of questionnaires on three continuous academic years (T1, T2 and T3) measuring perceived "significant others" behaviour, their own self-concept, school grades and especially their grades in modern Greek language as a school subject, frequency of sport and exercise, preparation for school, general satisfaction of life, sport satisfaction and satisfaction in Physical Education lesson. At T1 677 students were in the sixth and 831 students were in eleventh grades. According to the results, significant differences were found because of sex and age in specific aspects of students' self-concept, while small differences were found in their general self-concept. "Significant others" behaviour did not appear to affect students' self-concept development significantly but to affect considerably their behaviour. Results of structural equation models indicated reciprocal effects of specific aspects of self-concept and behaviours and satisfactions. Specifically, reciprocal effects were found between perceived physical ability, frequency of exercise, sport satisfaction and satisfaction in Physical Education lesson. Likewise, reciprocal effects were found between perceived academic ability, academic performance and preparation for school. Finally, reciprocal effects were found between general self-esteem and satisfaction of life. All results are in accordance with those of similar international longitudinal studies, and confirm the multidimensional nature of self-concept, providing support for the reciprocal effects model which considers self-concept both as cause and outcome of behaviours and satisfaction in specific domains.

Σκοπό της παρούσας έρευνας αποτέλεσε η διερεύνηση της επίδρασης του φύλου, της ηλικίας και της συμπεριφοράς των σημαντικών άλλων στη διαμόρφωση της αυτοαντίληψης των μαθητών/τριών 12-18 ετών. Επίσης η διερεύνηση του πλέγματος των αιτιωδών σχέσεων μεταξύ της συμπεριφοράς των σημαντικών άλλων και της αυτοαντίληψης των παιδιών, καθώς και της αυτοαντίληψης των παιδιών με τη συμπεριφορά που υιοθετούν και την ικανοποίηση που βιώνουν σε διάφορους τομείς (ακαδημαϊκός τομέας, σωματικός τομέας, κοινωνικός τομέας). Σε τρία διαδοχικά σχολικά έτη (Χ1, Χ2 και Χ3) 1508 μαθητές και μαθήτριες απάντησαν σε δέσμη ερωτηματολογίων που μετρούσαν την αντιλαμβανόμενη συμπεριφορά των «σημαντικών άλλων», την αυτοαντίληψή τους, τη συχνότηταάσκησης και τη προετοιμασία τους για το σχολείο, τη γενική τους βαθμολογία και τη βαθμολογία τους στο μάθημα της γλώσσας / Νέων Ελληνικών, καθώς επίσης και την ικανοποίηση τους στο μάθημα της Φυσικής Αγωγής και τον αθλητισμό, και την ικανοποίηση τους γενικά από τη ζωή. Από το δείγμα των 1.508 (Ν = 1508) μαθητών και μαθητριών, τα 559 ήταν αγόρια και τα 949 κορίτσια, ενώ την πρώτη σχολική περίοδο της έρευνας (Χ1), 677 φοιτούσαν στην Στ' Δημοτικού και 831 στην Α' Λυκείου. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα, σημαντικές διαφορές βρέθηκαν εξαιτίας του φύλου αλλά και της ηλικίας στις επιμέρους αυτοαντιλήψεις των μαθητών/τριων, ενώ μικρές διαφορές βρέθηκαν στη γενική τους αυτοαντίληψή. Η συμπεριφορά των σημαντικών άλλων δε φάνηκε να επιδρά σημαντικά στη διαμόρφωση της αυτοαντίληψης των παιδιών, αλλά να επιδρά σημαντικά στη συμπεριφορά τους. Τα αποτελέσματα αναλύσεων με χρήση δομικών μοντέλων εξισώσεων (Amos 5.0), απέδειξαν την αμφίδρομη σχέση μεταξύ συγκεκριμένων τομέων της αυτοαντίληψης με τις παρατηρούμενες συμπεριφορές και ικανοποιήσεις. Αναλυτικότερα βρέθηκαν αμοιβαίες επιδράσεις μεταξύ της αντίληψης φυσικής ικανότητας, της συχνότητας άσκησης και της ικανοποίησης στον αθλητισμό και το μάθημα της Φυσικής Αγωγής. Αντίστοιχα βρέθηκαν αμοιβαίες επιδράσεις μεταξύ της αντίληψης της σχολικής ικανότητας, της προετοιμασίας για το σχολείο και της σχολικής επίδοσης. Τέλος, αμοιβαίες επιδράσεις βρέθηκαν μεταξύ της γενικής αυτοεκτίμησης και της ικανοποίησης που αναφέρθηκε από τα παιδιά γενικά για τη ζωή. Τα παραπάνω αποτελέσματα συμβαδίζουν με αντίστοιχα αποτελέσματα προσφάτων παρόμοιων διαχρονικών ερευνών στο διεθνή χώρο, επιβεβαιώνουν την πολλαπλή διάσταση της δομής του εαυτού και παρέχουν σαφή υποστήριξη στο μοντέλο αμοιβαίων σχέσεων (reciprocal effects model), που πρεσβεύει ότι η αντίληψη που έχουν τα παιδιά για τον εαυτό τους (και ειδικότερα σε επί μέρους τομείς) αποτελεί την αιτία εμφάνισης συγκεκριμένων συμπεριφορών, αλλά συγχρόνως ανατροφοδοτείται και επηρεάζεται από τις συμπεριφορές αυτές.