Η Μητρόπολη Ροδοπόλεως: το ζήτημα των εξαρχιών του Πόντου

Abstract

[…] Ή παρούσα μελέτη, έρευνα την μητρόπολη Ροδοπόλεως μέ βάση κυρίως πρωτογενές καί αρχειακό υλικό καί άξιοποιεί τά μέχρι τώρα δημοσιεύματα τά σχετικά μέ τήν καθ’ όλου έκκλησιαστική ιστορία τής επαρχίας αυτής. Στό πρώτο κεφάλαιο γίνεται αναφορά στήν έπαρχία Ροδοπόλεως όπου έξετάζεται ή γεωγραφική θέση, ή ίδρυση, ή έξέλιξη καί ή ανάπτυξη τού χριστιανισμού στήν περιοχή, καταγράφονται άκόμη τά συνολικά στοιχεία τής έπαρχίας, οί κοινότητες, ή πληθυσμιακή κατάσταση, οί ναοί, τά παρεκκλήσια, τά σχολεία, οί τοπικές παραδόσεις καί οί ασχολίες τών κατοίκων. Ή ιστορία τής μητροπόλεως Ροδοπόλεως υποδιαιρείται σέ δύο περιόδους: α) 1863-1867 καί β) 1902-1923. Στό δεύτερο κεφάλαιο μετά τήν έξέταση αρχικά τού ζητήματος τών έξαρχιών τού Πόντου, άναφερόμεθα στήν ίδρυση τής αρχιεπισκοπής Ροδοπόλεως αλλά καί στις έντονες άντιδράσεις πού οδήγησαν τελικά καί στήν κατάργησή της. Σέ Ιδιαίτερο υποκεφάλαιο έπιχειρήσαμε νά καταγράψουμε μέ τις άνάλογες λεπτομέρειες τά γεγονότα πού διαδραματίσθηκαν γιά τήν ανασύσταση τής αρχιεπισκοπής Ροδοπόλεως, άλλά καί τήν περίοδο έποπτείας τών ιερών μονών από τήν μητρόπολη Τραπεζούντος καί τά προβλήματα πού προέκυψαν άπό τό μέτρο αυτό. Στό τρίτο κεφάλαιο παρατίθενται όλα τά γεγονότα πού οδήγησαν τό Οικουμενικό Πατριαρχείο στήν άνασύσταση τής μητροπόλεως Ροδοπόλεως. ‘Από τήν άλλη, παρακολουθήσαμε τις άντιδράσεις καί τις ένέργειες τών ηγουμένων τών ιερών μονών κατά τής άνασυστάσεως τής μητροπόλεως. Τό κεφάλαιο συμπληρώνεται μέ τις βιογραφίες τών μητροπολιτών πού διεποίμαναν τήν έπαρχία, καταγράφοντας τήν προσφορά τού καθενός άλλά καί τις όποιες άδυναμίες τους νά έπιτελέσουν τό έργο τους τήν κρίσιμη έκείνη περίοδο. Tò τελευταίο κεφάλαιο περιλαμβάνει την περίοδο άπό τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο μέχρι καί την τραγωδία του εκπατρισμού τού έλληνισμου τού Πόντου. Παρουσιάζονται εδώ τά μαρτύρια πού ύπέστησαν οί Έλληνες τού Πόντου καί ειδικά της επαρχίας Ροδοπόλεως· ή καταστροφή των ιερών μονών, ή ηρωική αντίσταση τών κατοίκων καί ιδιαιτέρως τού τμήματος Σάντας, ή καταστροφή καί ή έρήμωση τής επαρχίας. Ή άποκήρυξη τού μητροπολίτου Ροδοπόλεως Κυρίλλου από τούς Σανταίους εξ’ αιτίας τής ανεύθυνης στάσεώς του κατά τά δίσεκτα εκείνα χρόνια. Ή μελέτη συμπληρώνεται άπό τό παράρτημα οπού παρατίθενται χρυσόβουλλα αύτοκρατόρων καί άλλων ηγεμόνων υπέρ τών ιερών μονών, σιγίλλια πατριάρχων, συνοδικά γράμματα γιά τήν άρχιεπισκοπή Ροδοπόλεως, Πατριαρχικοί καί Συνοδικοί τόμοι γιά τήν ίδρυση, κατάργηση καί τήν άνασύστασή της. Ενδιαφέρον παρουσιάζουν οί αναφορές τών ηγουμένων τών μονών, τών κατοίκων τών εξαρχιών, οί εκθέσεις τών έξάρχων προς τό Οικουμενικό Πατριαρχείο καί τά έκτενέστατα καί διαφωτιστικά άρθρα τών εφημερίδων Κωνσταντινουπόλεως καί Τραπεζούντος. ’Ακόμη παρατίθενται πίνακες μέ στατιστικά στοιχεία γιά τήν εκπαίδευση καί τήν πληθυσμιακή κατάσταση τής επαρχίας. Ή έρευνα γιά τόν εντοπισμό πηγών καί άρχειακού υλικού λόγω τής βραχυβιότητος τής μητροπόλεως Ροδοπόλεως υπήρξε επίπονη. Ή μελέτη αυτή πιστεύουμε ότι συμβάλλει στήν επισκοπική ιστορία τού Οικουμενικού Πατριαρχείου καί στήν διάσωση τής ιστορικής μνήμης τής παρουσίας τού χριστιανισμού καί τού ελληνισμού στον Εύξεινο Πόντο.