Χλωριδική και φυτοκοινωνιολογική μελέτη των ορεινών όγκων της Βοιωτίας (Ελικώνας-Ξεροβούνι-Νεραϊδολάκκωμα): συγκριτική διερεύνηση και οικολογική προσέγγιση

Abstract

Abiotic environment The research region consists of the mountain range Elikonas, the mount Xerovouni and part of the mount Neraidolakkoma. Those mountainous regions are located in Sterea Hellas in the prefecture of Boeotia. Elikonas, in effect, is a cluster of individual mountains. Most important are Zagara (1525 m.), Tsiveri (1561 m.), Megali Loutsa (1553 m.), Paliovouna (1748m.), Kolliedes (1486 m.) etc. Xerovouni or Kirfi is located west of Elikonas with an altitude of 1560 m., while Neraidolakkoma reaches 1274 m. The mountains under study are included, according to the maps “Perachora”, “Vaya”, “Levadia” and “Delphi” (IGME, 1971), in the geotectonic zones of Parnassos-Giona, in the Ypopelagoniki and in an intermediate transition zone between those two zones mentioned above. Later facts point out the existence of three geological zones in the study area. Particularly, the central sector of Elikonas and the total of mountains Xerovouni kai Neraidolakkoma belong to the Parnassos-Giona zone. The south-eastern sector integrates to the Boeotic zone and north-eastern to the Pelagoniki one. The parent material predominating is hard limestone, followed by flysch, alluviums and tertiary depositions. Climatically the region is characterized, in the southern coastal parts, by moderate winters with minimum amounts of rain, and also by warm and dry summers. The northern slopes and the internal parts of Elikonas are colder and cooler, with a more continental climate comparing to the southern coastal regions. For the stations of Aliartos, Desfina, Ag. Triada, Distomo, Levadia and Thisvi, the average annual precipitation is 582,50 mm, 474,50 mm, 989,67 mm, 680,49 mm, 462,07 mm and 760,85 mm, respectively. The rainiest month for all the above regions is December, while the driest is July and for Thisvi is August. The calculated dry season for the regions of Aliartos and Desfina was 5 months. The average annual temperature of the former region is 16,7°C, while that of the latter is 14,6°C. The warmest month is July and the coldest is January for both regions. The absolute minimum temperature for Aliartos can be observed in February, reaching -11,6°C, while for Desfina the absolute minimum temperature of -9,4°C can be observed in January. The prevailing wind direction of the north side is northwest, while winds of southwest direction appear throughout the whole year in Desfina. Based on the dry-thermal indicator, we come to the conclusion that both Aliartos and Desfina have thermo-Mediterranean characteristics with a weak dry season. Bioclimatically, the above regions are classified between sub-humid and semi-dry bioclimatic floor, with a mild and cold winter respectively. The bioclimatic floors ranging from the lowest altitude to the top of our mountains are: - Semi-dry with a mild winter appearing in the south and southeast slopes from the sea level up to 400 m. On this floor they develop with shrubs with Juniperus phoenicea and remaining formations of Euphorbia dedroides. - Sub-humid with a mild winter ranging from 400 to 700 m., on the south slopes and between 300-600 m., on the north ones. We find formations with Juniperus phoenicea, but also warm resistant formations of Oleo europaeae-Pistacietum lentisci on the southern side. We tracked also on the eastern side of Elikonas warm resistant coniferous forests of Pinetosum halepensis and a community of with Olea europaea subsp. oleaster and Euphorbia acanthothamnos. There are also, on the northern sides of Elikonas, a cool-humid aspect of Pinetosum halepensis with Myrtus communis, as well as a pre-forest community with Quercus coccifera and Phlomis fruticosa. We find as well there a very important amount of brushwood formations with Sarcopoterium spinosum. We observe briers on that floor as well as on the next one. - The sub-humid with a cold winter bioclimatic floor was observed on the northern slopes, ranging from 600 to 1000 m. and on the southern slopes, ranging from 700 to 1000 m. We meet there mainly formations where holms had an active participation in the past. Somewhat higher we meet forests of deciduous oaks, but also fir forests. - The humid with a cold winter bioclimatic floor reaches to 1550 (-1550) m. On this floor, fir forests but also the rocky fields, resulted secondly after the retreat of firs, are gathered. - The existence of a humid floor with a very cold winter is considered probable above 1550 m. In this height zone we find prairie-formed units of vegetation. [...]

Αβιοτικό περιβάλλον Η περιοχή έρευνας αποτελείται από την οροσειρά του Ελικώνα, το όρος Ξεροβούνι και τμήμα του όρους Νεραϊδολάκκωμα. Οι ορεινοί αυτοί όγκοι βρίσκονται στη Στερεά Ελλάδα και συγκεκριμένα στο νομό Βοιωτίας. Ο Ελικώνας είναι ένα σύμπλεγμα επιμέρους ορέων, με κυριότερα το Ζαγαρά (1525 μ.), το Τσίβερι (1561 μ.), τη Μεγάλη Λούτσα (1553 μ.), την Παληοβούνα (1748 μ.), τους Κολλιέδες (1486 μ.) κλπ. Το Ξεροβούνι ή Κίρφη βρίσκεται δυτικά του Ελικώνα και έχει υψόμετρο 1560 μ., ενώ το Νεραϊδολάκκωμα φτάνει τα 1274 μ. Τα όρη που μελετώνται εντάσσονται, σύμφωνα με τα φύλλα “Περαχώρα”, “Βάγια”, “Λεβαδιά” και “Δελφοί” (ΙΓΜΕ 1971) του γεωλογικού χάρτη της Ελλάδας, στις γεωτεκτονικές ζώνες του Παρνασσού-Γκιώνας, στην Υποπελαγονική και σε μια ενδιάμεση ζώνη μετάβασης μεταξύ των δύο παραπάνω γεωτεκτονικών ζωνών. Νεότερα στοιχεία επισημαίνουν την παρουσία τριών γεωλογικών ζωνών στην περιοχή έρευνας. Συγκεκριμένα το κεντρικό τμήμα του Ελικώνα καθώς και το σύνολο των ορέων Ξεροβούνι και Νεραϊδολάκκωμα ανήκει στη ζώνη Παρνασσού-Γκιώνας. Το νοτιοανατολικό τμήμα του Ελικώνα εντάσσεται στη Βοιωτική και το Βόρειο-ανατολικό του στην Πελαγονική ζώνη. Το μητρικό υλικό που κυριαρχεί είναι ο σκληρός ασβεστόλιθος. Ακολουθεί ο φλύσχης, οι αλλουβιακές προσχώσεις και οι τριτογενείς αποθέσεις. Κλιματικά η περιοχή χαρακτηρίζεται, στα νότια παραθαλάσσια τμήματα, από ήπιους χειμώνες, κατά τη διάρκεια των οποίων βρέχει ελάχιστα, καθώς και από θερμά, ξηρά καλοκαίρια. Οι βόρειες κλιτύες και τα εσωτερικά τμήματα του Ελικώνα είναι περισσότερα ψυχρά και δροσερά, εμφανίζουν δε κλίμα ηπειρωτικότερο έναντι των νότιων παραλιακών περιοχών. Για τους σταθμούς Αλιάρτου, Δεσφίνας, Αγ. Τριάδας, Δίστομου, Λειβαδιάς και Θίσβης τα μέσα ετήσια κατακρημνίσματα υπολογίστηκαν σε 582,50 mm, 474,50 mm, 989,67 mm, 680,49 mm, 462,07 mm και 760,85 mm, αντίστοιχα. Ο βροχερότερος μήνας για όλες τις παραπάνω περιοχές είναι ο Δεκέμβριος, ενώ ο ξηρότερος είναι ο Ιούλιος και για τη Θίσβη ο Αύγουστος. Η ξηρή περίοδος υπολογίστηκε σε 5 μήνες για τις περιοχές της Αλιάρτου και Δεσφίνας. Η μέση ετήσια θερμοκρασία για την μεν πρώτη περιοχή είναι 16,7°C και για τη δεύτερη 14,6°C. O θερμότερος μήνας είναι ο Ιούλιος και ο ψυχρότερος ο Ιανουάριος και για τις δύο περιοχές. Η απόλυτη ελάχιστη θερμοκρασία που καταγράφεται στην Αλίαρτο είναι αυτή των -11,6°C και έχει εκδηλωθεί τον Φεβρουάριο, ενώ για τη Δεσφίνα ο Ιανουάριος είναι ο ψυχρότερος μήνας αφού κατά την διάρκεια του παρατηρήθηκε η απόλυτη ελάχιστη θερμοκρασία των -9,4°C. Οι επικρατέστερες διευθύνσεις ανέμου είναι οι βορειοδυτικές για την βόρεια πλευρά, ενώ άνεμοι νοτιοδυτικής κατεύθυνσης εμφανίζονται καθόλη τη διάρκεια του χρόνου στη Δεσφίνα. Με βάση τον ξηροθερμικό δείκτη προκύπτει ότι τόσο η Αλίαρτος όσο και η Δεσφίνα έχουν θερμομεσογειακό χαρακτήρα με ασθενή ξηρά περίοδο. Βιοκλιματικά οι ως άνω περιοχές κατατάσσονται μεταξύ του ύφυγρου και του ημίξηρου ορόφου, με χειμώνα ήπιο και ψυχρό αντίστοιχα. Οι βιοκλιματικοί όροφοι από τα χαμηλότερα υψόμετρα προς τις κορυφές των ορέων μας, είναι: Ο Ημίξηρος με ήπιο χειμώνα. Εμφανίζεται στις νότιες και νότιο-ανατολικές υπώρειες από 0-400 μ. Στον όροφο αυτό αναπτύσσονται με θαμνώνες με Juniperus phoenicea και υπολειμματικοί σχηματισμοί της Euphorbia dendroides. Ο ύφυγρος με χειμώνα ήπιο. Εκτείνεται από τα 400 έως 700 μ. στις νότιες κλιτύες και στις βόρειες από τα 300-600 μ. Εδώ παρατηρούνται σχηματισμοί με Juniperus phoenicea αλλά και θερμόφιλοι σχηματισμοί της Oleo europaeae-Pistacietum lentisci στο νότιο τμήμα. Θερμόφιλα δάση κωνοφόρων της Pinetosum halepensis και μια κοινότητα με Olea europaea subsp. oleaster και Euphorbia acanthothamnos εντοπίζονται στα ανατολικά τμήματα του Ελικώνα. Μια ψυχρο-υγροβιότερη όψη της Pinetosum halepensis με Myrtus communis, καθώς και μια προδασική κοινότητα με Quercus coccifera και Phlomis fruticosa υπάρχουν στα βόρεια τμήματα του Ελικώνα. Φρυγανικές δομές με Sarcopoterium spinosum απαντώνται κατά μεγάλο μέρος στον όροφο αυτό. Πρινώνες παρατηρούνται τόσο στο όροφο όσο και αμέσως επόμενο. Ο ύφυγρος με χειμώνα ψυχρό βιοκλιματικός όροφος παρατηρήθηκε στις βόρειες κλιτύες από τα 600 έως τα 1000 μ. και στις νότιες 700-1100 μ. Εδώ περιλαμβάνονται κυρίως σχηματισμοί όπου η αριά είχε στο παρελθόν μια έντονη συμμετοχή. Λίγο υψηλότερα συναντάμε δάση φυλλοβόλων δρυών, αλλά και δάση ελάτης. Ο υγρός με χειμώνα ψυχρό όροφος φτάνει μέχρι τα 1500 (-1550) μ. Στον όροφο αυτό συναθροίζονται δάση ελάτης αλλά και τα πετρώδη λιβάδια που προέκυψαν δευτερογενώς μετά την υποχώρηση της ελάτης. Η ύπαρξη του υγρού ορόφου με χειμώνα δριμύ εντοπίζεται στα ανώτερα τμήματα των κορυφών δηλ. από τα 1550 μ. περίπου και άνω. Στεππόμορφες μονάδες βλάστησης αναπτύσσονται στην υψομετρική αυτή ζώνη. […]